Legalną pracę w Polsce znalazło już ponad pół miliona cudzoziemców. Najwięcej pochodzi z Ukrainy, Wietnamu i Chin. Łatwo jest przyjąć do pracy osobę z kraju Unii Europejskiej, trudniejsza procedura dotyczy osób spoza Wspólnoty. Można to jednak zrobić. Żadnym problemem nie jest zatrudnić cudzoziemca, jeśli ten pochodzi z jednego z krajów Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (np. Norwegii i Szwajcarii). Państwa unijne gwarantują swoim członkom swobodny przepływ pracowników i nie jest potrzebne zezwolenie na pracę. Polska korzysta z tego samego prawa, gdyż skończyły się już w tym względzie wszystkie okresy przejściowe po wejściu naszego kraju do UE.

Cenieni i poszukiwani są jednak pracownicy nie z krajów Unii Europejskiej, lecz zza wschodniej granicy. Według badań przeprowadzonych w listopadzie 2015 r. przez OTTO Polska i Wyższą Szkołę Handlową we Wrocławiu, polscy pracodawcy wyjątkowo cenią sobie pracowników zza wschodniej granicy. Zdaniem 36% ankietowanych pracodawców Ukraińcy są bardziej zmotywowani do pracy w porównaniu z pracownikami z Polski. Według 31% imigranci mają pozytywny stosunek do pracy, a 27% pracodawców uważa, że szybko integrują się z pozostałymi pracownikami oraz rzadziej zmieniają pracę niż Polacy.

Jak pozyskać pracownika zza wschodniej granicy? Pierwsze, co powinieneś zrobić, to zgłosić do odpowiedniego Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) chęć zatrudnienia cudzoziemca z kraju nie należącego do Unii Europejskiej na określonym stanowisku. Powinieneś zamieścić w urzędzie ofertę pracy. Urząd będzie poszukiwał na to miejsce w pierwszym rzędzie Polaka. W Polsce funkcjonuje bowiem tzw. model uzupełniającego zatrudnienia obcokrajowców, który ma chronić nasz rynek przed zalaniem przez pracowników z krajów nie należących do UE. Jeśli w terminie 14 dni nie uda się zorganizować rekrutacji na to stanowisko z powodu braku zainteresowania tą ofertą albo w ciągu 21 dni ogłoszona rekrutacja nie wyłoni odpowiedniego dla Ciebie kandydata do pracy, starosta musi wydać Ci zaświadczenie o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy. Zaświadczenie to będzie niezbędne przy późniejszym staraniu się w Urzędzie Wojewódzkim o zezwolenie na pracę dla cudzoziemca.

Krótko: jakie warunki musi spełnić cudzoziemiec spoza UE starający się o pracę w Polsce

Musi posiadać ważną wizę lub inny dokument uprawniający go do pobytu na terytorium RP (np. zezwolenie na pobyt czasowy, które potwierdza karta pobytu);

Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany uzyskać dla niego zezwolenie na pracę (wydawane przez właściwego wojewodę), chyba że posiada on już tzw. jednolite zezwolenia na pobyt czasowy i pracę;

Praca cudzoziemca nie może odbywać się na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu.

Legalny pobyt w Polsce

Cudzoziemiec, zanim przyjedzie do Polski, w swoim kraju powinien wykazać, że dysponuje odpowiednią sumą pieniędzy wystarczającą na pokrycie kosztów związanych z planowanym pobytem w Polsce - w tym kosztów zakwaterowania i wyżywienia oraz podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania, co często stanowi problem, szczególnie dla niezamożnych pracowników zza wschodniej granicy.

Po Twojej stronie pozostaje uzyskanie dla potencjalnego pracownika tzw. przyrzeczenia zatrudnienia. Wydaje je wojewoda, tym samym zobowiązując się w drugim etapie procedury do wydania zezwolenia na pracę. Uzyskanie takiego przyrzeczenia jest niezbędne, by cudzoziemiec mógł odebrać w swoim kraju wizę, lub zezwolenie na pobyt czasowy w Polsce. Z inną sytuacją będziesz miał do czynienia, jeżeli cudzoziemiec już posiada te dokumenty i mieszka na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Wówczas nie musisz starać się o przyrzeczenie zatrudnienia, ale od razu występujesz dla niego o zezwolenie na pracę.

Zezwolenie na pracę

Bez względu na to, czy pracownik spoza UE będzie pracował u Ciebie na umowę o pracę, umowę zlecenie, czy też umowę o dzieło, musisz wyrobić mu zezwolenie na pracę. Wniosek o nie powinieneś złożyć w urzędzie wojewódzkim właściwym dla siedziby Twojej firmy na 30 dni przed planowanym terminem zatrudnienia (wzór wniosku, który stosowany jest i w innych miastach, jest tu. Zezwolenie na pracę jest ważne tylko przez czas wskazany w dokumencie, który odbierzesz od wojewody, nie dłuższy jednak niż na 3 lata. Każdy wojewoda w drodze rozporządzenia może skrócić dopuszczalny okres pracy cudzoziemców, na jaki wydaje zezwolenia na pracę.

Długość okresu ważności zezwolenia może zatem różnić się pomiędzy województwami i warto to na bieżąco śledzić. Przykładowo: w województwie mazowieckim wojewoda wydaje zezwolenia na pracę na 12 miesięcy, a przy ich przedłużeniu nie dłużej niż na 2 lata (więcej o tym możesz przeczytać tu: http://www.migrant.info.pl/Zezwolenie_na_prac%C4%99.html).

Jeśli okaże się, że Twoje zapotrzebowanie na pracowników jest większe, niż wcześniej przewidywałeś i chcesz przedłużyć obcokrajowcowi prawo pobytu i pracy w Polsce, możesz wystąpić dla niego o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Otrzyma on kartę pobytu, która poświadczy prawo do przebywania w Polsce i do dalszej pracy (więcej o tym możesz przeczytać tu).

Ułatwiona procedura bez zezwoleń

Od 1 maja 2015 r. pracodawcy mogą skorzystać w określonych przypadkach z łatwiejszej procedury zatrudniania cudzoziemców. Uproszczone zasady zostały zapisane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. Rozporządzenie to przewiduje możliwość dopuszczenia cudzoziemca do pracy w tzw. trybie uproszczonym, bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę, ale na podstawie zarejestrowanych w PUP oświadczeń właściciela firmy chcącego powierzyć wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Zezwolenia na pracę nie muszą mieć mieszkańcy 6 krajów – Białorusi, Mołdawii, Gruzji, Rosji, Armenii i Ukrainy. Chcąc zatrudnić osobę pochodzącą z jednego z nich wystarczy, że tylko złożysz i zarejestrujesz w PUP (właściwym dla siedziby Twojej firmy) oświadczenie o zamiarze powierzenia cudzoziemcowi pracy. W ten sposób zalegalizujesz zatrudnienie obcokrajowca.

Oświadczenie powinno wpłynąć do urzędu zanim jeszcze obcokrajowiec rozpocznie u Ciebie pracę. Umowę na pracę, obojętnie, czy na etat, czy w postaci umowy cywilnoprawnej, musisz zawrzeć w formie pisemnej. W przeciwnym razie narazisz się na zarzut zatrudniania obcokrajowców „na czarno” za co grożą upomnienia lub nawet sankcje karne. Kopię oświadczenia o zamiarze powierzenia cudzoziemcowi pracy dołącz potem do akt osobowych pracownika.

Oświadczenie rejestrowane w PUP musi spełniać następujące kryteria:

Limit czasu zatrudnienia

Pamiętaj o zaznaczeniu w oświadczeniu od kiedy i do kiedy cudzoziemiec będzie wykonywał pracę. Może on pracować łącznie przez okres 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Okres ten można przerywać, co daje Ci elastyczność przy zatrudnianiu obcokrajowców. Nie ma przy tym też znaczenia, u ilu pracodawców będą pracować przez te pół roku.

ZUS i podatki

Po podpisaniu umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej z cudzoziemcem musisz zgłosić go do ZUS. Masz na to 7 dni od daty zawarcia umowy. Zgłoszenie robisz na druku ZUS ZUA (wzór zgłoszenia jest tu) oraz na druku ZUS ZZA (wzór jest tu). Przedsiębiorca zatrudniający w Polsce cudzoziemca powinien rozliczać składki za niego w imiennych raportach miesięcznych (ZUS RCA, ZUS RSA, ZUS RZA), a także w deklaracji rozliczeniowej DRA. Masz również obowiązek odprowadzania składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na tych samych zasadach, na jakich odprowadza się składki za Polaków. Praca cudzoziemca może zostać opodatkowana na zasadach ogólnych, podatkiem zryczałtowanym lub z zastosowaniem przepisów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Sam sposób rozliczenia podatku zależy od tzw. rezydencji podatkowej zatrudnionego cudzoziemca.

Obcokrajowcy, szczególnie zza wschodniej granicy i wykwalifikowani, są poszukiwanymi i cenionymi pracownikami nie tylko ze względu na swoją wysoką motywację do pracy, ale i często niższe zarobki, których oczekują. Według Departamentu Statystyki NBP średnie zarobki Ukraińców w Polsce oscylowały wokół 2 tys. zł netto.