Czym  jest podatek VAT

Bycie podatnikiem VAT przypomina planowanie przyszłości - dokonujesz wyborów, obliczasz, optymalizujesz koszty, a to wszystko ma wpływ na kształt i rozwój firmy. Czym jest VAT i czy trzeba być jego płatnikiem?

VAT to podatek, który stanowi główne źródło dochodów budżetu państwa.

VAT jest powszechnym podatkiem obrotowym. Prekursorem VAT jest francuski ekonomista Maurice Laure, który będąc dyrektorem organu podatkowego, nałożył go z początku tylko na duże przedsiębiorstwa. Dziś dotyczy on każdego etapu produkcji i dystrybucji towarów i usług, obciążając tzw. wartość dodaną. Stąd zresztą pochodzi skrót VAT, czyli Value Added Tax. Stanowi on, co do zasady, różnicę pomiędzy VAT uzyskanym ze sprzedaży towarów klientom (podatek należny), a VAT zapłaconym przy zakupie towarów (podatek naliczony). Nie jest płacony bezpośrednio w urzędzie skarbowym, ale podczas nabycia dobra lub usługi zawiera się w jego cenie.

 

Aby VAT nie stał się narzędziem utrudniającym swobodny przepływ towarów w ramach UE, istnieją zasady regulujące ten podatek: neutralność, powszechność, zasada unikania podwójnego opodatkowania oraz braku opodatkowania, zasada zachowania konkurencji. Unormowanie tego sprawia, że każdy podatnik VAT ma takie same szanse rozwoju swego biznesu oraz ułatwia sprzedaż własnych towarów i usług.

 

Wysokość podatku VAT uzależniona jest przede wszystkim od jego stawki. W Polsce podstawową stawką VAT jest stawka 23%. Pozostałe to: 8% (m.in. dostawa, budowa, remont, modernizacja), 5% (podstawowe towary żywnościowe, książki oraz czasopisma specjalistyczne), 0% (wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów oraz eksport), 7% (stawka zryczałtowanego zwrotu podatku).

 

Prawo pozwala podatnikom na wybór – jeśli chcą, mogą oni zazwyczaj skorzystać z przysługującego im zwolnienia z podatku VAT.

 

 

Kiedy warto mieć status vatowca

Będąc przedsiębiorcą możesz, ale nie musisz być czynnym płatnikiem podatku VAT, czyli tzw. vatowcem. Zobowiązanie do tego jest dopiero od momentu, gdy roczne obroty Twojej firmy przekraczają 200 000 zł. Wtedy musisz złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zgłoszenie na formularzu VAT-R.

 

Polskie prawo daje podatnikom wybór i mogą oni zazwyczaj skorzystać z przysługującego im zwolnienia. Nie masz go, gdy prowadzisz działalność zwolnioną przedmiotowo. Oznacza to, że jeżeli będziesz np. świadczyć usługi transportu sanitarnego, opieki medycznej albo wykonywać zawód psychologa, doradcy ubezpieczeniowego czy nauczyciela języków obcych, zostaje Ci narzucony status podatnika bezwzględnie zwolnionego z podatku VAT. Jest też wiele czynności, które, przeciwnie – są co do zasady opodatkowane. Nie możesz skorzystać ze zwolnienia podmiotowego, gdy np. świadczysz usługi prawnicze, większość doradczych, jubilerskie, zajmujesz się dostawami m.in. towarów określonych w załączniku nr 12 do ustawy VAT, nowych środków transportu, towarów opodatkowanych akcyzą (wyłączając wyroby tytoniowe, samochody osobowe i energię elektryczną) albo Twoja działalność gospodarcza nie ma siedziby na terenach Polski. 

 

Na ogół nie opłaca się zostawać vatowcem, kiedy Twoimi klientami będą głównie osoby indywidualne, niepłacące VAT-u albo gdy wykonujesz wolny zawód (np. lekarz, architekt, nauczyciel). W tym przypadku Twój odbiorca zapłaci wyższą cenę za twoje usługi ponieważ doliczysz do niej wartość VAT.

 

Na bycie vatowcem często decydują się osoby, które dopiero rozkręcają swój biznes i muszą kupić wiele niezbędnych sprzętów – korzystają wtedy na odliczeniach za faktury kosztowe.

 

Decyzja o byciu płatnikiem VAT

Podjęcie decyzji o zostaniu czynnym płatnikiem VAT oznacza często wymierną korzyść finansową dla przedsiębiorcy. Zmniejsza bowiem znacząco jego koszty. Na bycie płatnikami VAT decydują się przedsiębiorcy, którzy np. dopiero rozkręcają swój biznes i muszą kupić wiele niezbędnych sprzętów – korzystają wtedy bardzo na odliczeniach za faktury kosztowe. Bycie vatowcem wybierają również osoby, które zamierzają głównie współpracować z firmami będącymi też płatnikami VAT, wiedzą, że będą ponosić wysokie koszty prowadzenia działalności i świadczą bądź zamierzają świadczyć usługi firmom zagranicznym. Również wtedy, gdy stawka VAT sprzedawanych przez nich artykułów lub świadczonych usług jest niższa niż VAT tych produktów, które mogą zaliczyć do kosztów.

 

Istnieje szereg sytuacji, gdy nie masz wyboru. Tak jest, kiedy wartość sprzedaży przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwotę 200 000 zł (w zeszłym roku było to 150 000 zł), a także gdy zdecydowałeś się na  określoną działalność czy nie posiadasz siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

 

Działalność, która narzuca Ci konieczność zostania czynnym płatnikiem VAT to sprzedaż określonych towarów (m.in. noże i sztućce – nakrycia stołowe srebrzone inaczej niż platerowane, monety, niektóre wyroby jubilerskie) czy tych opodatkowanych podatkiem akcyzowym (z wyjątkami), a także usługi prawnicze, doradcze i jubilerskie.

Jak się zarejestrować

Decyzja podjęta – chcesz się zarejestrować. By to zrobić musisz udać się do właściwego dla swojego miejsca zamieszkania (osoby fizyczne) lub siedziby firmy (spółki) urzędu skarbowego. Tam składasz odpowiedni formularz, czyli deklarację VAT-R. Rejestracja jest wolna od opłaty skarbowej. Otrzymasz pismo VAT-5, stanowiące urzędowe potwierdzenie rejestracji płatnika VAT. 

 

Gdy zamierzasz zrezygnować ze zwolnienia z VAT, musisz złożyć w urzędzie skarbowym aktualizację deklaracji VAT-R przed początkiem miesiąca, w którym chcesz zrezygnować ze zwolnienia. Jeżeli Twoja działalność została rozpoczęta w trakcie roku podatkowego, zawiadomienie musi nastąpić przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Do prawa ze zwolnienia, w określonych przypadkach, można powrócić.

Prawa i obowiązki vatowca

Decydując się na VAT możesz korzystać z prawa do odliczania podatku naliczonego od dokonywanych zakupów towarów i usług w związku z prowadzoną działalnością. Równocześnie nakłada to na Ciebie dodatkowe obowiązki, takie jak prowadzenie szczegółowych ewidencji. Jako podatnik VAT musisz prowadzić rejestry zakupu oraz sprzedaży VAT i na ich podstawie na koniec okresu rozliczeniowego (miesięcznego bądź kwartalnego) sporządzasz deklarację VAT, w której wykażesz podatek należny i naliczony.

 

Jeżeli podatek należny okaże się wyższy niż naliczony, zobowiązany jesteś zapłacić różnicę w terminie, w którym składasz deklarację – maksymalnie do 25. dnia miesiąca następującego po okresie, za który się rozliczasz. Natomiast, gdy podatek VAT naliczony jest wyższy niż podatek VAT należny, masz dwie możliwości: przenieść kwotę nadwyżki na następny okres rozliczeniowy lub zadeklarować chęć uzyskania zwrotu nadwyżki.