Grupa mBanku jest aktywnym uczestnikiem, a w wielu przypadkach liderem zmian dokonywanych w oczekiwaniu oraz w reakcji na zdarzenia dokonujące się w jej otoczeniu, z uwzględnieniem regulacji i technologii.
Pracownicy Grupy dążą do proaktywnego dostosowywania oferty i zasad działania do nowych wyzwań, z naciskiem na zapewnienie najwyższej jakości relacji z interesariuszami. Część wymagań stawianych wobec mBanku i spółek Grupy nie oddziałuje bezpośrednio na klientów, lecz wiąże się z istotnymi nakładami na dostosowania wewnętrznych procesów. Poniżej wskazaliśmy wybrane najważniejsze wydarzenia o istotnym wpływie na Grupę mBanku, które miały miejsce w 2019 roku oraz oczekiwane w najbliższych okresach. Wymogi kapitałowe oraz regulacje dotykające standardów rachunkowości i sprawozdawczości zostały opisane w odpowiednich sekcjach raportu.
Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 roku w sprawie C-260/18 (Dziubak vs Raiffeisen Bank International AG)
W dniu 3 października 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości UE wydał orzeczenie w trybie prejudycjalnym w sprawie kredytu indeksowanego we frankach szwajcarskich udzielonego przez jeden z krajowych banków. Celem pytań prejudycjalnych było ustalenie między innymi, czy można zastosować obowiązujący zwyczaj w sytuacji, gdy w prawie krajowym nie ma przepisu, który mógłby zastąpić klauzulę dotyczącą kursu walutowego uznaną za abuzywną. Zgodnie z orzeczeniem TSUE, kwestię abuzywności będą rozstrzygać polskie sądy. TSUE nie odniósł się do tej kwestii. TSUE nie zdecydował też ostatecznie w sprawie konsekwencji uznania klauzuli dotyczącej kursu walutowego za abuzywną przez sąd krajowy, wskazując jednak, że możliwość dalszego wykonywania umowy kredytu w PLN oprocentowanego stawką LIBOR wydaje się wątpliwa. W przypadku uznania klauzuli kursowej za abuzywną krajowy sąd ma zdecydować czy umowa może być nadal wykonywana czy też należy stwierdzić nieważność umowy, biorąc pod uwagę wolę klienta, jak i skutki nieważności dla klienta. TSUE zgodził się na stosowanie normy dyspozytywnej (w ocenie Banku art. 358 polskiego kodeksu cywilnego odnoszący się do średniego kursu NBP może być uznany za normę dyspozytywną), jeśli uznanie umowy za nieważną miałoby niekorzystny skutek dla klienta. Nie zgodził się natomiast na stosowanie przepisów o charakterze ogólnym, odwołujących się do zwyczaju czy zasad słuszności.
mBank jest stroną sporów sądowych w sprawie kredytów walutowych z klientami, którzy je zaciągnęli. W ramach pozwów indywidualnych 2 902 postępowania o łącznej wartości sporu w wysokości 430,1 mln zł dotyczyły klauzul waloryzacyjnych i zawierały roszczenia dotyczące orzeczenia częściowej nieważności umów kredytowych, tj. pod względem postanowień dotyczących waloryzacji, lub orzeczenia, że umowy te są nieważne w całości. Prawomocne orzeczenia wydane do dnia podpisania sprawozdania finansowego w indywidualnych postępowaniach dotyczących klauzul indeksacyjnych są w większości przypadków korzystne dla banku.
W odniesieniu do spraw sądowych dotyczących klauzul indeksacyjnych w kredytach hipotecznych i mieszkaniowych w CHF, w opinii Zarządu banku, obecny stan orzecznictwa sądowego jest zmienny a linia orzecznicza nieukształtowana, stąd też niezmiernie trudno jest szacować poziom rezerw na ryzyko prawne związane z tym portfelem kredytów. Bank uważa, że obserwowana obecnie praktyka rynkowa wdrażania podejścia portfelowego do tworzenia rezerw na ryzyko prawne związane z tymi sprawami jest w pewnym stopniu odpowiedzią na toczącą się debatę publiczną i stanowisko firm audytorskich. Metodologie te są obciążone licznymi wątpliwościami i założeniami, które odzwierciedlają aktualne statystyki spraw sądowych oraz poziom zrozumienia skrajnie zróżnicowanych wyroków, których nie można jeszcze na obecnym etapie interpretować jako kształtującej się linii orzeczniczej. Zdaniem Zarządu banku, duża część niekorzystnych dla banków wyroków sądowych wynika z niezrozumienia istoty działalności bankowej, co ma swoje odzwierciedlenie w treści uzasadnień zapadających wyroków. Podważają one podstawowe paradygmaty działalności bankowej i dyrektyw regulacyjnych, jakim podlegają banki mogąc prowadzić do głębokiej redefinicji działalności bankowej i kwestionowania dotychczasowego rozumienia takich kategorii, jak kredyt i procent.
Szczegółowe informacje dotyczące postępowań toczących się przed sądem zostały zawarte w nocie 32 do Skonsolidowanego Sprawozdania Finansowego Grupy mBanku S.A. według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej za 2019 rok. Podejście Grupy do kalkulacji rezerw na ryzyko prawne związane z klauzulami waloryzacyjnymi w umowach kredytów w CHF zostało opisane w Nocie 4 „Ważniejsze oszacowania i oceny dokonane w związku z zastosowaniem zasad rachunkowości”.
Finansowanie klientów w zakupie nieruchomości – Rekomendacja S
3 grudnia 2019 roku Komisja Nadzoru Finansowego przyjęła znowelizowaną Rekomendację S, dotyczącą dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie. Do najważniejszych zmian zawartych w rekomendacji należą zasady uwzględniania kredytów hipotecznych opartych o stałą lub okresowo stałą stopę procentową w ofercie banków oraz umożliwienie klientom zmiany formuły oprocentowania obecnie posiadanych kredytów na oprocentowane stałą (lub okresową stałą) stopą procentową. Rekomendacja wprowadza również postanowienia w zakresie opcji „klucz za dług”, czyli opcji zwolnienia klienta ze zobowiązania wobec banku w przypadku przeniesienia przez kredytobiorcę na bank własności do kredytowanej nieruchomości. Nie jest to jednak opcja obligatoryjna dla banków to wprowadzenia do swojej oferty, a jedynie wyznaczająca najlepsze praktyki w przypadku jej stosowania. Wraz z rozszerzeniem swojej oferty, zwłaszcza w zakresie kredytów opartych o stałą (lub okresowo stałą) stopę procentową, banki zostały zobowiązane do przedstawiania klientom pełnej informacji o produkcie i związanym z nim ryzykiem oraz jego sprzedaży do odpowiednich grup klientów pod kątem ich potrzeb i poziomu wiedzy.
Termin na dostosowanie się do Rekomendacji S przez banki komercyjne został ustalony na 31 grudnia 2020 roku.
Ustawa o zmianie ustawy o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy oraz niektórych innych ustaw
4 lipca 2019 roku Sejm uchwalił Ustawę o wsparciu kredytobiorców w trudnej sytuacji finansowej, która weszła w życie 1 stycznia 2020 roku. Najważniejsze zmiany wobec dotychczas obowiązujących regulacji obejmują modyfikację przesłanek udzielenia wsparcia poprzez mi.in. zwiększenie minimum dochodowego umożliwiającego wnioskowanie o wsparcie, podniesienie kwoty comiesięcznego wsparcia z 1500 zł na 2000 zł, wydłużenie okresu możliwego wsparcia z 18 do 36 miesięcy oraz okresu na bezprocentową spłatę kwoty wsparcia od Funduszu z 8 do 12 lat. W Ustawie przyjęto również możliwość umorzenia części zobowiązań z tytułu wsparcia, szczególnie w sytuacji regularnego spłacania rat. Dodatkowo, w przypadku sprzedaży kredytowanej nieruchomości przez kredytobiorcę przewidziano możliwość uzyskania zwrotnej, nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców w sytuacji, gdy środki uzyskane ze sprzedaży nie pokryją całego zobowiązania, na analogicznych zasadach do stosowanych przy spłacaniu rat. Wskazane regulacje dotyczą zarówno kredytobiorców posiadających kredyty w polskich złotych, jak i odnoszone do walut obcych.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11 września 2019 roku w sprawie C-383/19 – wystąpienie Związku Banków Polskich w sprawie podjęcia prac nad nowelizacją ustawy o kredycie konsumenckim, uchwała SN z dnia 12 grudnia 2019 roku
W dniu 11 września 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że Artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Treść i skutki wyroku TSUE, jak również ich implikacje, są przedmiotem analiz ekonomicznych i prawnych. Szczegółowe informacje dotyczące działań podjętych przez mBank w zakresie dostosowania się do wyroku zostały opisane w nocie 4.
Ustawa z 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw
Zmiana ustawy Prawo upadłościowe dokonana w 2019 roku ma na celu uproszczenie procesu upadłości konsumenckiej i usprawnienia jej procedowania. Przepisy dotyczą konsumentów, którzy nie mogą wykonywać swoich zobowiązań pieniężnych. Mają one na celu oddłużenie niewypłacalnych osób oraz odzyskanie należności (windykację) przez wierzycieli. Większości przepisów wejdzie w życie 24 marca 2020 roku, a wśród ich potencjalnych skutków rozpatrywane jest ryzyko zwiększenia liczby upadłości konsumenckich oraz ograniczenie dla banków w zakresie windykacji w postępowaniu upadłościowym.
Silnie uwierzytelnianie klienta zgodnie z PSD2
Od 14 września 2019 roku banki wprowadziły silne uwierzytelnianie klientów w zgodzie z przepisami ustawy z 19 sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych oraz przepisów unijnych w zakresie usług płatniczych i silnego uwierzytelniania klienta. Zmiana obejmuje dodatkowe zabezpieczenie stosowane przy dostępie klientów do konta i transakcji płatniczych. Silne uwierzytelnianie dokonywane jest w oparciu o co najmniej dwa elementy spośród: wiedzy -użytkownika (np. PIN), posiadania przez użytkownika na przykład aplikacji w telefonie oraz jego cechy charakterystycznej – biometrycznej. Opis działań mBanku w związku z wprowadzeniem wskazanych przepisów znajduje się na naszej stronie internetowej: https://www.mbank.pl/psd2/strona-glowna/
Uruchomienie Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych
Na podstawie przepisów Ustawy z 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu („Ustawa AML”), na stronie Ministerstwa Finansów rozpoczął działanie Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Służy on gromadzeniu i przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych spółek, czyli osobach fizycznych sprawujących nad nimi bezpośrednią lub pośrednią kontrolę. Określone spółki mają obowiązek zgłoszenia danych do rejestru do 13 kwietnia 2020 roku. Nowo tworzone podmioty muszą dokonać zgłoszenia w ciągu 7 dniu od momentu zdarzenia lub wpisania zmiany do KRS (w zależności od przypadku). Analogiczny termin obowiązuje w przypadku informowania o zmianach danych w CRBR. Prowadzenie publicznego rejestru, zapewniającego nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych, ma na celu zwiększenie zaufania do rynku finansowego i uczestników obrotu gospodarczego.
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw
Ustawa przewiduje obowiązkową dematerializację akcji w niepublicznych spółkach akcyjnych oraz komandytowo-akcyjnych. Każdy akcjonariusz będzie podlegał obowiązkowi ujawnienia w rejestrze prowadzonym przez wskazane podmioty, np. banki lub domy maklerskie. Wprowadzane zmiany mają na celu zwiększenie przejrzystości funkcjonowania rynku kapitałowego i dostępu do informacji o udziałowcach przez administrację podatkową, jak również przeciwdziałanie praniu pieniędzy. Dodatkowo, zgodnie z zapisami ustawy, spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne mają obowiązek prowadzenia własnych stron internetowych i zamieszczania na nich wymaganej komunikacji z akcjonariuszami.
Stanowisko KNF nt. stosowania wytycznych EBA w sprawie outsourcingu
16 września 2019 roku Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) poinformował o zamiarze stosowania wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EBA) w sprawie outsourcingu z 25 lutego 2019 roku (EBA/GL/2019/02). Wytyczne te dotyczą zasad zarządzania outsourcingiem, obejmując w szczególności outsourcing funkcji krytycznych lub istotnych. Wytyczne określają między innymi szczegółowe wymogi dla treści umów outsourcingu, procesu i przesłanek wyboru dostawcy, planów zakończenia współpracy (tzw. exit planów) i zarządzania ryzykiem w tym zakresie. Banki zostały zobowiązane do dostosowania się do wytycznych w terminie do 30 czerwca 2020 roku. Wyjątek stanowi aspekt outsourcingu w chmurze, wobec którego przygotowane zostanie podejście krajowe. Wprowadzane zmiany, oprócz usprawnienia procesu zarzadzania outsourcingiem w bankach, mają na celu również dostosowanie do postępu technologicznego oraz procesu digitalizacji zachodzącego w sektorze.
Ustawa o wzmocnieniu nadzoru nad rynkiem finansowym i ochroną inwestorów
1 lipca 2019 roku weszły w życie zaostrzone przepisy dotyczące emisji obligacji i związanych z tym obowiązków informacyjnych, wprowadzone ustawą z 9 listopada 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku. Przepisy, które służą zwiększeniu przejrzystości emisji obligacji i zapewnieniu bezpieczeństwa emisji, obejmują między innymi obowiązkową dematerializację papierów wartościowych i wymóg ich rejestracji w depozycie papierów wartościowych oraz obowiązek zaangażowania w proces wyspecjalizowanego podmiotu: agenta emisji, którego zadaniem jest weryfikacja, czy emisja jest zgodna z prawem.
Ustawa o pracowniczych programach kapitałowych
1 stycznia 2019 roku weszła w życie Ustawa o pracowniczych planach kapitałowych (PPK), tworząca ramy prawne dla funkcjonowania powszechnego i dobrowolnego systemu oszczędzania na emeryturę. Zgodnie z założeniami podjętymi w ramach rządowej Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, PPK może wpłynąć zarówno na poziom indywidualnego zabezpieczenia emerytalnego pracowników, jak również zwiększyć poziom oszczędności na poziomie krajowym oraz przełożyć się na rozwój rynku kapitałowego. Jako pierwsi, 1 lipca 2019 roku, do programu przystąpili pracownicy zatrudnieni w największych firmach. Ustawa wpływa na funkcjonowanie banków zarówno bezpośrednio, z uwagi na status pracodawców przekazujących składki na PPK, jak i pośrednio, poprzez zakładane ożywienie rynku kapitałowego, którego instytucje finansowe są aktywnymi uczestnikami.
Rekomendacja B dotycząca ograniczania inwestycji banków
26 marca 2019 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała nowelizację Rekomendacji B w zakresie zarządzania przez banki ryzykiem inwestycji. Zapisy rekomendacji dotyczą oczekiwań nadzorczych i dobrych praktyk w obszarze inwestycji dokonywanych przez banki na własny rachunek, w tym instrumentów finansowych czy udziałów w spółkach, z wyłączeniem instrumentów pochodnych. W rekomendacji wskazano między innymi wymagania odnośnie strategii i polityki inwestycyjnej, jak i kwalifikacji pracowników oraz ustanowienia procedur wewnętrznych, z uwzględnieniem zasady proporcjonalności.
Ustawa z dnia 17 stycznia 2019 roku o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw (Ustawa o BFG)
7 marca 2019 roku weszła w życie nowelizacja Ustawy o BFG, precyzująca zapisy dotyczące zasad procedury przymusowej restrukturyzacji banków. Wprowadzone zmiany służą usprawnieniu przymusowej restrukturyzacji oraz wzmocnieniu systemu gwarantowania depozytów. Dotyczą one między innymi dodania w Prawie upadłościowym nowej kategorii należności podlegających zaspokojeniu z funduszów masy upadłości banku w celu zwiększenia efektywności instrumentu umorzenia lub konwersji zobowiązań (bail-in). Dodatkowo, poszerzają kompetencje KNF w zakresie decyzji o przejęciu jednego banku przez drugi w przypadku zaistnienia przesłanek określonych w przepisach (na przykład obniżenia funduszy własnych poniżej wymaganego poziomu) oraz umocowanie BFG dla udzielania wsparcia w tego rodzaju procesie. Banki hipoteczne zwolniono z niektórych regulacji ustawy oraz ograniczono obowiązek zamieszczania w warunkach emisji czy umowie instrumentów finansowych klauzuli bail-in.
W kwietniu 2019 roku KNF wydała zezwolenie na utworzenie przez BFG, jako jedynego właściciela, pierwszego w Polsce banku pomostowego (Pierwszy Bank BFG). W grudniu 2019 roku powołano kolejny bank pomostowy pod nazwą Bank Nowy BFG. Zgodnie z przepisami ustawy o BFG bank pomostowy, jako jedno z narzędzi restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, będzie służyć miedzy innymi kontynuacji pełnienia funkcji krytycznych i ochronie stabilności finansowej sektora w przypadku wszczęcia procesu przymusowej restrukturyzacji (resolution) wobec banku. W styczniu 2020 roku do Banku Nowego BFG przeniesiono wydzieloną część Podkarpackiego Banku Spółdzielczego, który przechodzi przymusową restrukturyzację.
Regulacje CRR II i CRD V
7 czerwca 2019 roku w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowany został pakiet przepisów w ramach regulacji CRR II i CRD V. Regulacje dotyczą takich obszarów jak płynność długoterminowa (wprowadzenie wskaźnika NSFR), ryzyko rynkowe w księdze handlowej, wskaźnik dźwigni, ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej, zasady proporcjonalności czy szczególne podejście do MŚP i projektów infrastrukturalnych w działalności kredytowej banków. Szerokie spektrum zmian wiąże się z koniecznością prac adaptacyjnych po stronie banków, między innymi w zakresie pomiaru kapitałochłonności produktów czy stress testów. Przepisy przejściowe zapewniają czas na stopniowe dostosowanie banków do nowych wymagań. Jednocześnie trwają dyskusje nad innymi obszarami pakietu Bazylei IV, nieuwzględnionymi w pakiecie CRR II / CRD V, w tym przede wszystkim nad reformą metody standardowej i IRB dla ryzyka kredytowego. Banki aktywnie uczestniczą w analizie proponowanych rozwiązań.
MSSF 16
Począwszy od 1 stycznia 2019 roku instytucje stosujące międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej (MSSF) są zobowiązane do implementacji przepisów standardu nr 16, dotyczącego transakcji leasingowych. Konieczność uwzględniania między innymi umów leasingowych, najmu i dzierżawy na bilansie, w przeciwieństwie do wcześniejszego ujęcia pozabilansowego, nie pozostaje bez wpływu na wskaźniki finansowe. W mBanku przeanalizowaliśmy wszystkie umowy podlegające przepisom standardu. Dostosowaliśmy politykę rachunkowości i procedury operacyjne, a także systemy informatyczne dla odpowiedniego zbierania i przetwarzania danych.
Wskaźniki referencyjne – Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/482 z dnia 22 marca 2019 roku zmieniające rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1368 ustanawiające wykaz kluczowych wskaźników referencyjnych stosowanych na rynkach finansowych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011
26 marca 2019 roku weszło w życie Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/482, na podstawie którego wskaźnik Warsaw Interbank Offered Rate (WIBOR) został uznany przez Komisję Europejską za kluczowy wskaźnik referencyjny. Decyzja została podjęta w ramach szerzej zakrojonej reformy wskaźników referencyjnych, stanowiących podstawę istotnej części instrumentów i umów finansowych. Uznanie WIBOR za kluczowy wskaźnik referencyjny wydłuża okres na dostosowanie wskaźnika do wymogów europejskiego rozporządzenia w sprawie wskaźników referencyjnych (Rozporządzenie 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 roku, BMR) o 2 lata. W konsekwencji, GPW Benchmark S.A., administrator WIBOR, ma czas na do końca 2021 roku na wdrożenie niezbędnych zmian. 19 lipca 2019 roku KNF opublikował stanowisko wobec standardu opracowywania wskaźników referencyjnych wynikającego z Rozporządzenia 2016/1011, podkreślając konieczność zachowania elastyczności metody wyznaczania wskaźników, uzasadnionej zmiennością rynków finansowych. Zgodnie ze stanowiskiem KNF, kredytodawcy są zobowiązani do informowania konsumentów o nazwie wskaźnika referencyjnego i jego administratorze, przy czym definicja i opis metody wyznaczania wskaźnika to obowiązki administratora stawki referencyjnej.