Grupa mBanku jest aktywnym uczestnikiem, a w wielu przypadkach liderem zmian dokonywanych w oczekiwaniu oraz w reakcji na zdarzenia dokonujące się w jej otoczeniu, z uwzględnieniem regulacji i technologii.
Pracownicy Grupy dążą do proaktywnego dostosowywania oferty i zasad działania do nowych wyzwań, z naciskiem na zapewnienie najwyższej jakości relacji z interesariuszami. Część wymagań stawianych wobec mBanku i spółek Grupy nie oddziałuje bezpośrednio na klientów, lecz wiąże się z istotnymi nakładami na dostosowania wewnętrznych procesów. Poniżej wskazaliśmy wybrane najważniejsze wydarzenia o istotnym wpływie na Grupę mBanku, które miały miejsce w 2020 roku oraz oczekiwane w najbliższych okresach. Wymogi kapitałowe oraz regulacje dotykające standardów rachunkowości i sprawozdawczości zostały opisane w odpowiednich sekcjach raportu.
Zmiany prawno-legislacyjne wprowadzone w 2020 roku w związku ze stanem pandemii COVID-19, istotne z punktu widzenia banku
Prawodawcy i regulatorzy w Polsce i Unii Europejskiej podjęli aktywne działania na rzecz ograniczenia skutków pandemii wirusa COVID-19. Działania dotyczyły zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa i obejmowały między innymi tymczasowe ograniczenia w przemieszczaniu się i gromadzeniu ludzi, kontrole na granicach czy zamknięcie między innymi szkół, centrów handlowych i innych gałęzi gospodarki. Intensywność działań zależała od rozwoju sytuacji epidemicznej, dlatego była najwyższa podczas pierwszej i drugiej fali pandemii, czyli wiosną i w sezonie jesienno-zimowym. Najważniejsze działania polskiego rządu na rzecz amortyzacji i zmniejszenia negatywnego wpływu koronawirusa na gospodarkę i społeczeństwo zostały przygotowane w formie pakietu ustaw, które składają się na tarczę antykryzysową.
Istotnym wydarzeniem z końca 2020 roku było dopuszczenie przez Komisję Europejską do obrotu, w trybie warunkowym, pierwszej szczepionki przeciw COVID-19 w całej Unii Europejskiej. Nastąpiło to po wydaniu pozytywnej opinii naukowej na temat jej paramentów przez Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi w Europejskiej Agencji Leków. Jak wskazano w polskim Narodowym Programie Szczepień, jego strategicznym celem jest zapanowanie nad pandemią COVID-19 do końca 2021 roku, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa, co przełoży się na stabilizację gospodarczą.
W ramach przeciwdziałania skutkom pandemii podjęto również działania na rzecz wzmocnienia systemu finansowego, obejmujące obniżenie stopy bazowej RPP, obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej do 0,5%, operacje repo NBP i potencjalne operacje LTRO. Ważne zmiany bezpośrednio dla sektora bankowego objęły zalecenie Komisji Nadzoru Finansowego z marca 2020 roku dotyczące niewypłacania dywidendy w celu wzmocnienia bazy kapitałowej. Pokrewny cel uwolnienia kapitału na rzecz wzmocnienia akcji kredytowej wynika z Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 marca 2020 roku uchylającego rozporządzenie w sprawie bufora ryzyka systemowego, czyli zmniejszające go z 3% do 0%. Pewne obowiązki nadzorcze zostały przesunięte w czasie.
Wybrane banki wspierają działania antykryzysowe również pośrednio, między innymi poprzez wdrożenie systemu do obsługi subwencji dla mikro, małych i średnich firm w ramach Tarczy Finansowej Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR). Informacje na temat działań Grupy podjętych w związku z pandemią COVID-19 znajdują się w poszczególnych częściach niniejszego raportu.
W dniu 31 marca 2020 roku Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, zwaną tarczą antykryzysową 1.0. Ustawodawca, określił w tej ustawie m.in. limit wysokości maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego. Przepisy ustawy dotyczące limitu weszły w życie z dniem 31 marca 2020 roku.
W dniu 19 czerwca 2020 roku Sejm uchwalił ustawę o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, zwaną Tarczą Antykryzysową 4.0. Tarcza Antykryzysowa 4.0 wprowadziła tzw. wakacje kredytowe. Przepisy dotyczące tzw. wakacji kredytowych obowiązują od dnia 24 czerwca 2020 roku. Wprowadzenie tzw. wakacji kredytowych polega na tym, że na wniosek kredytobiorcy może być zawieszona umowa o kredyt konsumencki albo umowa o kredyt hipoteczny albo umowa o kredyt w rozumieniu art. 69 ustawy Prawo bankowe (jeżeli kredytobiorcą jest konsumentem). Zawieszenie wykonania umowy o kredyt przysługuje kredytobiorcy, który po dniu 13 marca 2020 roku utracił pracę lub inne główne źródło dochodu. Wykonanie umowy może być zawieszone na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. W okresie zawieszenia wykonywania umowy kredytobiorca nie jest zobowiązany do dokonywania płatności wynikających z umowy, z wyjątkiem opłat z tytułu ubezpieczeń powiązanych ze wskazanymi powyżej umowami o kredyt. Okres zawieszenia wykonywania umowy nie jest traktowany jako okres kredytowania. Okres kredytowania oraz wszystkie terminy przewidziane w umowie ulegają przedłużeniu o okres zawieszenia wykonywania umowy. W okresie zawieszenia wykonywania umowy nie są naliczane odsetki ani pobierane opłaty inne niż wskazane w potwierdzeniu przekazanym kredytobiorcy przez kredytodawcę.
W dniu 20 marca 2020 roku Minister Zdrowia wydał rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, które wprowadziło określone ograniczenia, nakazy i zakazy dla przedsiębiorców w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Pierwsze ograniczenia dotyczące funkcjonowania przedsiębiorców zostało wprowadzone już od dnia 14 marca 2020 roku. W ciągu roku ukazywały się kolejne rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, które ograniczały w mniejszym lub większym zakresie możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, czy wręcz zakazywały prowadzenia określonego rodzaju działalności.
Inne przepisy i regulacje
W grudniu 2020 roku Przewodniczący KNF przedstawił publicznie propozycję systemowego rozwiązania sprawy kredytów hipotecznych w walutach obcych w drodze dobrowolnych ugód pomiędzy bankami a klientami. Na przełomie roku banki analizowały tę propozycję. mBank jest stroną sporów sądowych w sprawie kredytów walutowych z klientami, którzy je zaciągnęli. Opis podejścia Grupy mBanku do propozycji Przedwodniczącego KNF, szacowany potencjalny wpływ realizacji planu konwersji na mBank oraz szczegółowe informacje dotyczące postępowań toczących się przed sądem zostały zawarte w nocie 32 do Skonsolidowanego Sprawozdania Finansowego Grupy mBanku S.A. według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej za 2020 rok. Podejście Grupy do kalkulacji rezerw na ryzyko prawne związane z klauzulami waloryzacyjnymi w umowach kredytów w CHF zostało opisane w nocie 4 do Skonsolidowanego Sprawozdania Finansowego Grupy mBanku S.A. według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej za 2020 rok.
30 grudnia 2020 roku została podpisana umowa o handlu i współpracy pomiędzy Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, regulująca relacje między Unią Europejską i Wielką Brytanią od 1 stycznia 2021 roku. Treść umowy została uzgodniona 24 grudnia 2020 roku. Choć Wielka Brytania formalnie przestała być członkiem Unii Europejskiej 31 stycznia 2020 roku, to do 31 grudnia 2020 roku trwał okres przejściowy dotyczący m.in. regulacji rynku wewnętrznego i unii celnej. Dzięki podpisaniu umowy handlowej obie strony uprościły proces przyszłej wymiany handlowej w porównaniu do zasad Światowej Organizacji Handlu, które weszłyby w życie w przypadku braku porozumienia. Niemniej, pomimo umowy Brexit wpłynie na handel pomiędzy UE a Wielką Brytanią, jak również na swobodę przemieszczania się między stronami.
W związku z tym, że od 1 stycznia 2021 roku Wielka Brytania jest państwem trzecim wobec UE i nie stanowi części Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), świadczenie usług finansowych z obszaru Wielkiej Brytanii na obszar UE będzie możliwe przy spełnieniu odpowiednich przepisów dotyczących państw trzecich danego państwa członkowskiego. Jeśli chodzi o brytyjskich kontrahentów centralnych (CCP), Komisja Europejska podjęła decyzję 21 września 2020 roku o przedłużeniu równoważności, czyli możliwości korzystania z usług brytyjskich podmiotów przez unijnych uczestników, do 30 czerwca 2022 roku.
W mBanku na bieżąco monitorujemy rozwój sytuacji związanej z brexitem i jego skutkami. Informujemy o zdarzeniach, które będą wpływać na naszych klientów. Nie odnotowaliśmy istotnego negatywnego wpływu Brexitu na obsługę finansową naszych klientów korporacyjnych. W przypadku klientów Private Banking zastosowaliśmy zasady świadczenia poszczególnych usług w okresie przejściowym. Dostosowaliśmy je również do ustaleń obowiązujących po zakończeniu okresu przejściowego, odpowiednio dla rodzaju produktu i usługi, a także statusu rezydencji i miejsca zamieszkania klienta.
29 maja 2020 roku EBA wydała Wytyczne dotyczące udzielania kredytów i ich monitorowania. Wytyczne uzupełniają reżim prawny w zakresie oceny zdolności kredytowej w bankach, między innymi w tematach ustalania ceny produktu kredytowego biorąc pod uwagę również koszty ryzyka czy uwzględniania ESG w procesie. Koncentrują się na aspekcie ostrożnościowym i ochronie konsumenta w procesie kredytowym. Wytyczne będą musiały zostać wdrożone przez nadzorców, włączając je do swoich procesów i procedur. Powinny również być wdrożone przez banki w ich biznesie.
Obowiązkowa dematerializacja akcji, wprowadzona nowelizacją Kodeksu spółek handlowych z 30 sierpnia 2019 roku, miała doprowadzić do stanu, w którym z dniem 1 stycznia 2021 roku akcje wszystkich spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych miałyby formę elektronicznego zapisu, a dokumenty akcji straciłyby z tym dniem moc prawną. Akcje będą mogły być jedynie niematerialne, tj. albo wpisane do rejestru akcjonariuszy, albo zdematerializowane, czyli zarejestrowane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych S.A. („KDPW”). Wprowadzony zostanie rejestr akcjonariuszy, w którym ujawniane będą akcje rejestrowe i wszystkie prawa z nimi związane. Akcje rejestrowe to zarówno akcje imienne, jak i akcje na okaziciela. Niezbędne do przeniesienia własności akcji będzie dokonanie wpisu w rejestrze. Na mocy Tarczy Antykryzysowej 3.0 terminy dematerializacji akcji zostały przesunięte. Co za tym idzie, dokumenty akcji tracą moc prawną z dniem 1 marca 2021 roku i z tym dniem mocy prawnej nabierają wpisy w rejestrze akcjonariuszy. Do 30 września 2020 roku, spółki musiały podjąć uchwałę o wyborze podmiotu prowadzącego rejestr, zawrzeć umowę z tym podmiotem, a także wystosować pierwsze wezwanie akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji.
9 października 2020 roku Komisja Nadzoru Finansowego przyjęła Rekomendację Z dotyczącą ładu wewnętrznego w bankach. Rekomendacja uzupełnia i rozwija zasady prawne obowiązujące banki w obszarze ładu wewnętrznego. Obejmuje m.in. ocenę odpowiedniości rady nadzorczej, zarządu i osób pełniących kluczowe funkcje pod względem ich wiedzy, umiejętności i doświadczenia, regularny przegląd polityki oceny odpowiedniości, ustalenie stosunku wynagrodzenia członków zarządu do wynagrodzenia pozostałych pracowników banku z odzwierciedleniem obowiązków i odpowiedzialności poszczególnych członków zarządu. Rekomendacja zawiera również wymaganie wobec przejrzystego i obiektywnego charakteru zasad zatrudnienia i awansów w bankach. Czas na dostosowanie polityk i procedur do postanowień rekomendacji upływa z końcem 2021 roku.
27 stycznia 2020 roku Urząd Komisji Nadzoru Finansowego opublikował Metodykę oceny odpowiedniości członków organów podmiotów nadzorowanych. Doprecyzowuje ona przepisy prawa i wytyczne nadzorcze w zakresie transparentności i przewidywalności procesu oceny odpowiedniości. Służy temu m.in. zestaw formularzy oceny poszczególnych kryteriów i przykładowe mapy procesów. Oczekiwania nadzorcze i dobre praktyki zawarte w metodyce odnoszą się między innymi do kryteriów oceny indywidualnej, zbiorowej, specyficznych stanowisk i funkcji czy narzędzi wspierających proces. Powyższe wymogi muszą zostać uwzględniane w wewnętrznych procesach oceny odpowiedniości oraz w przygotowaniu wniosków do KNF.
W komunikacie z dnia 23 stycznia 2020 roku KNF wprowadziła nowe definicje, m.in. ujawnienia informacji, szyfrowania, czy outsourcingu chmury obliczeniowej. Ich celem jest zmniejszenie wątpliwości interpretacyjnych przez podmioty nadzorowane w sektorze finansowym. Priorytetem KNF jest ochrona przetwarzania informacji istotnych dla procesów lub działalności podmiotu nadzorowanego, a także stanowiących informacje prawnie chronione. Jedno z zaleceń wskazuje, aby centra przetwarzania danych znajdowały się w państwach członkowskich EOG. Terminy na dostosowanie się do postanowień komunikatu zostały wydłużone w związku z wybuchem pandemii COVID-19. 26 marca 2020 roku KNF przesunął termin na wdrożenie regulacji na 1 listopada 2020 roku. Podmioty korzystające z usługi chmury obliczeniowej mają obowiązek poinformować o tym fakcie KNF do trzydziestu dni od rozpoczęcia tej aktywności.
W komunikacie z 26 marca 2020 roku Bankowy Fundusz Gwarancyjny poinformował o działaniach, które podejmie w zakresie minimalnego wymogu funduszy własnych i zobowiązań podlegających umorzeniu lub konwersji (Minimum Requirement for own funds and Eligible Liabilities, MREL) w związku z pandemią COVID-19. W aktualizacji wysokości MREL zostanie uwzględnione zniesienie bufora ryzyka systemowego. Pierwszy wiążący śródokresowy cel MREL został wyznaczony na 1 stycznia 2022 roku, a docelowy termin na spełnienie wymogu MREL, zgodnie z dyrektywą BRRD2, wydłużono o rok, do 1 stycznia 2024 roku.
Rozporządzenie zastąpi wcześniejszą regulację z 2004 roku i pozwoli na stosowanie w dokumentach pieczęci elektronicznych, o których mowa w rozporządzeniu eIDAS, nie tylko podpisu elektronicznego, jak obecnie. Przewiduje również możliwość przechowywania dokumentów dotyczących czynności bankowych w zdecentralizowanej i rozproszonej bazie danych. W regulacji określono również wymagania dotyczące zabezpieczenia dokumentów. Rozporządzenie z dnia 9 marca 2020 roku wejdzie w życie po 6 miesiącach od ogłoszenia.
17 lutego 2020 roku KNF skierowała do banków pismo wskazujące oczekiwania KNF w zakresie posiadania opinii prawnych do umów, których przedmiotem są transakcje pochodne. W ocenie Komisji banki, by móc dokonywać nettingu wierzytelności z transakcji pochodnych względem klienta i w konsekwencji stosować obniżone wagi ryzyka, maja obowiązek przedłożyć KNF opinie prawne do każdej z takich umów ramowych. Tylko umowy wraz z opiniami prawnymi, do których KNF wyraził zgodę, mogą korzystać z obniżonych wag ryzyka.
W grudniu 2020 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała zezwolenie dla GPW Benchmark na pełnienie funkcji administratora kluczowego wskaźnika referencyjnego WIBOR. WIBOR jest jednym z kluczowych wskaźników referencyjnych na liście Komisji Europejskiej, powszechnie stosowanym w umowach i instrumentach finansowych. Zgodnie z wymogami europejskiego rozporządzenia w sprawie wskaźników referencyjnych (Rozporządzenie 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 roku, BMR), GPW Benchmark wszedł w rolę licencjonowanego administratora wskaźników referencyjnych. W dostosowaniu do rozporządzenia BMR, w tym opracowaniu i wdrożeniu systemu automatyzującego przekazywanie danych wejściowych opartych na dokonywanych na rynku transakcjach, aktywnie partycypowali Uczestnicy Fixingu, między innym mBank.
29 grudnia 2019 roku weszło w życie Rozporządzenie PEiR (UE) w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych, które zacznie obowiązywać od 10 marca 2021 roku. Rozporządzenie nakłada obowiązek publikacji informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w kontekście oferowanych produktów finansowych oraz podejmowanych decyzji inwestycyjnych. Jego celem jest poprawa jakości informacji na temat aspektów środowiskowego lub społecznego oraz zrównoważonych inwestycji. Do 30 grudnia 2021 roku Europejskie Urzędy Nadzoru (ESA) przygotują projekt regulacyjnych standardów technicznych dotyczących treści, metod i prezentacji informacji w odniesieniu do wskaźników zrównoważonego rozwoju. mBank uczestniczy w konsultacjach wskaźników określonych w rozporządzeniu w gronie uczestników polskiego rynku finansowego.
22 czerwca 2020 roku w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano Rozporządzenie PEiR (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (tzw. Taksonomia), które zacznie obowiązywać od grudnia 2021 roku. Ma ono na celu harmonizację na poziomie UE kryteriów oceny, czy dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo. Rozporządzenie zawiera również zapisy nadające Europejskim Urzędom Nadzoru uprawnienia do doprecyzowania w formie regulacyjnych standardów technicznych szczegółów informacji, jakie mają być ujawniane w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Banki śledzą również uważnie działania Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EBA) w zakresie zrównoważonego rozwoju (EBA Action Plan on Sustainable Finance). Dotyczą one spodziewanych rezultatów związanych z czynnikami środowiskowymi, społecznymi i zarządzaniem (environmental, social and governance, ESG). W 2020 roku konsultowaliśmy m.in. dokument na temat jednolitej definicji ryzyka ESG i potencjalnego włączenia ich do oceny nadzorczej instytucji finansowych. mBank śledzi i dostosowuje się do regulacji, wytycznych i dobrych praktyk w zakresie zrównoważonego rozwoju, czego potwierdzenie stanowi integralność strategii w obszarze ESG ze strategią biznesową mBanku.
W 2020 roku toczyły się również prace legislacyjne nad zmianą Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw, mającą na celu transpozycję BRRD2 do polskiego porządku prawnego. Równolegle trwały prace nad transpozycją pakietu CRDV/CRR2 przez nowelizację Prawa bankowego i innych ustaw.