Zgodnie z opublikowanym w dniu 25 marca 2020 roku oświadczeniem Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego w sprawie stosowania ram ostrożnościowych dotyczących niewykonania zobowiązania, forbearance i MSSF9 w świetle środków COVID-19, mówiącym, że stosowanie narzędzi pomocowych COVID-19 w postaci moratoriów spłat spełniających wytyczne zdefiniowane w wytycznych EBA dotyczących traktowania publicznych i prywatnych moratoriów w świetle środków COVID-19 nie powoduje automatycznej klasyfikacji ekspozycji do default i forbearance, oraz z oświadczeniem UKNF opublikowanym w ramach Pakietu Impulsów Nadzorczych na rzecz Bezpieczeństwa i Rozwoju, że zastosuje elastyczne podejście do stosowania wytycznych EBA odnośnie do ekspozycji nieobsługiwanych i restrukturyzowanych, Grupa nie klasyfikuje udzielenia stosowanych z uwagi na kryzys COVID–19 instrumentów pomocowych w ramach moratoriów jako działanie forbearance.
Wyjątek stanowią klienci korporacyjni, w przypadku których stosowane jest podejście bazujące na indywidualnej ocenie czy wymagana jest klasyfikacja ekspozycji takiego klienta jako forborne, zgodnie z obowiązującymi w Grupie regulacjami.
Z powodu pogorszenia się sytuacji gospodarczej w kraju związanego z epidemią COVID-19, Grupa podjęła dodatkowe działania mające na celu uwzględnienie tej informacji w oczekiwanych stratach z tytułu ryzyka kredytowego. Ze względu na dynamicznie zmieniającą się sytuację oraz niepewność z nią związaną, działania Grupy były rozłożone w czasie i w szczególności objęły:
- przegląd sektorów i pojedynczych klientów portfela korporacyjnego, w szczególności klientów znajdujących się pod obserwacją, w celu weryfikacji potencjalnego wzrostu prawdopodobieństwa braku realizacji planów restrukturyzacyjnych, który został przeprowadzony już w marcu jako pierwsze działanie Grupy w ramach uwzględnienia wpływu epidemii na sytuację finansową klientów,
- modyfikację wagi scenariuszy makroekonomicznych, polegającą na przypisaniu wagi 100% dla scenariusza pesymistycznego, w modelu oczekiwanej straty, w pierwszym kwartale 2020 roku,
- aktualizację modeli zależności długookresowego parametru PD od zmiennych makroekonomicznych, na bazie danych historycznych i aktualnie obserwowanej sytuacji gospodarczej, w drugim kwartale 2020 roku,
- aktualizację prognoz makroekonomicznych, uwzględniających wpływ COVID-19 oraz akcji pomocowych państwa, wpływających na modele długoterminowych parametrów PD, EAD oraz LGD, jak również na poziom alokacji ekspozycji do koszyka 2, w szczególności poprzez zwiększenie oczekiwanego poziomu alokacji dla części portfeli spowodowanego prognozowanym wzrostem szkodowości, w drugim kwartale 2020 roku,
- przywrócenie wag scenariuszy makroekonomicznych wynoszących odpowiednio: 60% dla scenariusza bazowego, 20% dla optymistycznego i 20% dla pesymistycznego, w modelu oczekiwanej straty, przy równoległym uwzględnieniu aktualnych prognoz makroekonomicznych bezpośrednio w parametrach ryzyka, w drugim kwartale 2020 roku,
- monitoring prognoz makroekonomicznych, celem zweryfikowania wykorzystywanych w modelach danych makroekonomicznych pod kątem ich adekwatności do faktycznego rozwoju sytuacji gospodarczej w Polsce. Nie stwierdzono podstaw do zmian prognoz makroekonomicznych w ramach parametrów ryzyka, w trzecim i czwartym kwartale 2020 roku.
Z uwagi na niepewność związaną z utrudnioną obserwacją terminowości spłat kredytów objętych moratoriami Grupa podjęła w trzecim kwartale 2020 roku decyzje o przeklasyfikowaniu części ekspozycji klientów detalicznych objętych tą formą wsparcia, wyselekcjonowanych na podstawie charakterystyki behawioralnej, do koszyka 2 pomimo braku wystąpienia przesłanki istotnego wzrostu ryzyka kredytowego lub utraty wartości co skutkowało ujęciem dodatkowych odpisów na oczekiwane straty kredytowe w łącznej wysokości 53,1 mln zł. Łączna wartość bilansowa brutto przeklasyfikowanego portfela wynosiła na datę 31 grudnia 2020 roku 3 227,57 mln PLN.
Zmiana miała wpływ na strukturę udziału koszyków. Zwiększył się udział koszyka 2 w łącznej ekspozycji portfela kredytowego przy jednoczesnym zmniejszeniu jego pokrycia rezerwami, co jest naturalną konsekwencją alokacji do koszyka ekspozycji o niższym prawdopodobieństwie utraty wartości (niższym PD).
Ponadto w stosunku do ekspozycji objętych udogodnieniem w postaci moratorium ustawowego, Grupa podjęła decyzję o ich automatycznym przeklasyfikowaniu na datę 31 grudnia 2020 roku do koszyka 3, lub w uzasadnionych przypadkach do koszyka 2. Ostateczne przypisanie ekspozycji do koszyka 2 było możliwe po przeprowadzeniu dodatkowych analiz uwzględniających czynniki ilościowe i jakościowe takie jak m.in.: fakt występowania w umowie współkredytobiorcy, jakość kredytowa wszystkich ekspozycji klienta, występowanie i wysokość przepływów pieniężnych po dacie złożenia wniosku o moratorium. Zmiana klasyfikacji skutkowała ujęciem dodatkowych odpisów na oczekiwane straty kredytowe w wysokości 1,7 mln zł. Łączna wartość bilansowa brutto przeklasyfikowanego portfela wynosiła na datę 31 grudnia 2020 roku 9,97 mln PLN.
Powyższe działania spowodowały łącznie ujęcie dodatkowych odpisów na oczekiwane straty kredytowe w wysokości 330,3 mln zł w portfelu wycenianym w zamortyzowanym koszcie. Dodatkowo działania te przełożyły się na wycenę portfela kredytów w wartości godziwej przez wynik finansowy, dla którego Grupa ujęła dodatkową stratę w kwocie 10,3 mln zł.
Z uwagi na to, że zmiany w parametrach ryzyka w następstwie wybuchu pandemii COVID-19 były wdrażane w horyzoncie kilku miesięcznym w bardzo dynamicznie zmieniającym się otoczeniu makroekonomicznym, Grupa zdecydowała się zaprezentować łączną wartość ich wpływu na datę 31 grudnia 2020 roku, co prezentuje poniższa tabela.
| w tys. zł | Klienci indywidualni | Klienci korporacyjni | Łącznie |
| Aktywa wyceniane w zamortyzowanym koszcie: | 134 973 | 195 349 | 330 322 |
| Koszyk 1 | 3 060 | 4 138 | 7 198 |
| Koszyk 2 | 114 869 | 51 397 | 166 266 |
| Koszyk 3 | 17 044 | 139 814 | 156 858 |
| Aktywa wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | 9 414 | 838 | 10 252 |
Najistotniejsze dowiązania odpisów w koszyku 3 dotyczyły klientów korporacyjnych z branż: działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, działalność związana z obsługą rynku nieruchomości oraz transport i gospodarka magazynowa.
Na dzień 31 grudnia 2020 roku Grupa wprowadziła korekty zarządcze (overlays) w wysokości 12,61 mln zł. Korekty te nie wynikają ze stosowanej metodologii kalkulacji odpisów na oczekiwane straty kredytowe.
Grupa będzie kontynuowała analizę wpływu COVID-19 oraz państwowych programów pomocowych na wynik z tytułu kosztu ryzyka kredytowego w kolejnych kwartałach.
W celu oceny wrażliwości ECL na przyszłe warunki makroekonomiczne, Grupa wyznaczyła wartość ECL oddzielnie dla każdego ze scenariuszy stosowanych na potrzeby kalkulacji oczekiwanych strat z tytułu ryzyka kredytowego. Wpływ każdego ze scenariuszy został zaprezentowany w tabeli w dalszej części dokumentu.
Poniższa tabela prezentuje prognozy głównych wskaźników makroekonomicznych przyjęte w modelu oczekiwanej straty na dzień 31 grudnia 2020 roku i na dzień 31 grudnia 2019 roku:
| Scenariusz na 31.12.2020 | bazowy | optymistyczny | pesymistyczny | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prawdopodobieństwo | 60% | 20% | 20% | ||||
| Pierwszy rok prognozy | Średnia kolejne dwa lata | Pierwszy rok prognozy | Średnia kolejne dwa lata | Pierwszy rok prognozy | Średnia kolejne dwa lata | ||
| PKB | r/r | -4,2 | 4,4 | 0,0 | 3,9 | -6,4 | 0,4 |
| Stopa bezrobocia | koniec roku | 7,0% | 5,5% | 3,3% | 2,9% | 9,2% | 11,9% |
| WIBOR3M | koniec roku | 0,31 | 0,38 | 0,7 | 0,7 | 0,1 | 0,1 |
| Indeks zmian cen nieruchomości | r/r | 101,0 | 105,5 | 103,0 | 105,9 | 91,9 | 102,8 |
| CHF/PLN | koniec roku | 4,21 | 4,03 | 4,11 | 3,93 | 4,43 | 4,43 |
| Scenariusz na 31.12.2019 | bazowy | optymistyczny | pesymistyczny | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prawdopodobieństwo | 60% | 20% | 20% | ||||
| Pierwszy rok prognozy | Średnia kolejne dwa lata | Pierwszy rok prognozy | Średnia kolejne dwa lata | Pierwszy rok prognozy | Średnia kolejne dwa lata | ||
| PKB | r/r | 3,3 | 2,8 | 4,3 | 3,4 | 0,6 | 1,4 |
| Stopa bezrobocia | koniec roku | 3,9% | 4,0% | 3,0% | 3,5% | 6,5% | 8,0% |
| WIBOR3M | koniec roku | 2,0 | 2,3 | 1,7 | 1,7 | 0,5 | 0,5 |
| Indeks zmian cen nieruchomości | r/r | 102,0 | 101,0 | 103,8 | 103,2 | 100,0 | 102,6 |
| CHF/PLN | koniec roku | 3,62 | 3,48 | 3,72 | 3,62 | 4,48 | 4,15 |
Wartość odpisów stanowi wypadkową wszystkich przedstawionych scenariuszy makroekonomicznych oraz wag do nich przypisanych. Wpływ poszczególnych scenariuszy na koszty ryzyka kredytowego przedstawia poniższa tabela (waga danego scenariusza 100%):
| Zmiana poziomu odpisu (w tys. zł) Scenariusz na 31.12.2020 |
31.12.2020 |
| Optymistyczny | 47 136 |
| Bazowy | 10 316 |
| Pesymistyczny | -135 596 |
Powyższy wynik został oszacowany przy uwzględnieniu jednakowej alokacji do koszyka drugiego bazującej na średniej ważonej wszystkich 3 scenariuszy makroekonomicznych, bez uwzględniania dodatkowych potencjalnych migracji pomiędzy koszykami. Analiza wrażliwości ECL została przeprowadzona na 84% aktywów portfela kredytów i pożyczek udzielonym klientom oraz udzielonych im zobowiązań pozabilansowych.
Przyczyną zmian kluczowych wartości w modelach ryzyka Grupy były zmiany wskaźników makroekonomicznych w następstwie wybuchu pandemii COVID-19.
Poza działaniami związanymi z aktualizacją modeli ryzyka kredytowego wymienionymi powyżej Bank nie wprowadzał innych, dedykowanych zmian w modelach stosowanych na potrzeby kalkulacji oczekiwanych stratach z tytułu ryzyka kredytowego. W związku z:
- brakiem istotnego wpływu bieżącej sytuacji gospodarczej (wynikającej w dużej części ze stosowanych działań pomocowych) na parametry takie jak poziom szkodowości czy poziom strat portfela,
- wynikami konsultacji z innymi jednostkami pionu ryzyka Banku wskazującymi na brak konieczności uwzględniania dodatkowych efektów z tytułu wpływu COVID-19 na modele,
Grupa przeprowadziła poniższe cykliczne działania w ramach procesu zarządzania modelami:
- cykliczna rekalibracja modeli krótkookresowego PD odwzorowująca aktualny poziom szkodowości portfela,
- cykliczna rekalibracja modeli długookresowego PD oraz modelu ilościowego alokacji do koszyków,
- rekalibracja modelu długookresowego LGD w obszarze korporacyjnym dostosowująca szacowany poziom strat do obserwowanego w ostatnich latach.