Podstawowe rodzaje ryzyka w działalności Grupy mBanku

 

Zarząd Banku podejmuje działania mające na celu zapewnienie, iż Bank zarządza wszystkimi istotnymi rodzajami ryzyka, wynikającymi z realizacji przyjętej strategii biznesowej.

W ramach funkcjonującego w Grupie procesu inwentaryzacji ryzyka, realizowanego na podstawie zasad określonych w ICAAP (ang. Internal Capital Adequacy Assessment Process, proces oceny adekwatności kapitału wewnętrznego), zidentyfikowano w działalności Grupy w 2015 roku następujące istotne rodzaje ryzyka:

1. Ryzyko kredytowe
2. Ryzyko operacyjne
3. Ryzyko rynkowe
4. Ryzyko biznesowe (w tym ryzyko strategiczne)
5. Ryzyko płynności
6. Ryzyko reputacji
7. Ryzyko modeli
8. Ryzyko kapitałowe (w tym ryzyko nadmiernej dźwigni)

mBank, w ramach procesu ICAAP, monitoruje wszystkie powyższe rodzaje ryzyka. Z uwagi na specyfikę oraz charakterystykę portfela, w niniejszym rozdziale zostaną przedstawione zasady związane z procesem monitorowania ryzyka kredytowego, operacyjnego, płynności, rynkowego w księdze handlowej i stopy procentowej księgi bankowej w ramach Grupy mBanku, w oparciu o miary ryzyka stosowane w mBanku, przy równoczesnym uwzględnieniu różnic wynikających z rodzaju i skali działalności realizowanej przez Grupę.

Ponadto w ramach procesu przeglądu i formułowania apetytu na ryzyko na lata 2015 i 2016 bank dokonał weryfikacji szeregu innych rodzajów ryzyka, uwzględniając wynik analizy w perspektywie planistycznej na lata 2016 i następne.

W szczególności analizie poddany został pakiet ryzyk niefinansowych takich jak: cyber risk, ryzyko strategiczne, ryzyko awarii infrastruktury miejskiej, ryzyko mis-sellingu, ryzyko prowadzenia działalności (ang. conduct risk), fizycznego bezpieczeństwa, długoterminowych kryzysów PR, nielegalnych transakcji, ryzyko modeli, ryzyko związane z komunikacją społecznościową.

Powyższy pakiet ryzyk niefinansowych został oceniony przez Zarząd Banku pod kątem prawdopodobieństwa zdarzenia i potencjalnego wpływu na organizację, a następnie dla wybranych rodzajów ryzyka zostały zdefiniowane mityganty. Wnioski z analizy stanowią wkład do aktualizacji założeń strategicznych na rok 2016.

 

Forum Biznesu i Ryzyka Grupy mBanku

W procesie zarządzania ryzykiem Bank przykłada bardzo dużą wagę do komunikacji pomiędzy Pionem Zarządzania Ryzykiem oraz Pionami Biznesowymi. Powołane w 2014 roku Forum Biznesu i Ryzyka Grupy mBanku służy jako oficjalna platforma decyzyjno-informacyjna dla obszaru zarządzania ryzykiem i linii biznesowych Grupy.

Forum Biznesu i Ryzyka tworzą następujące organy:

1. Komitet Ryzyka Bankowości Detalicznej,
2. Komitet Ryzyka Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej,
3. Komitet Ryzyka Rynków Finansowych.

W skład tych komitetów wchodzą przedstawiciele linii biznesowych i właściwych departamentów obszaru zarządzania ryzykiem.

Każdy z komitetów jest odpowiedzialny za wszystkie rodzaje ryzyka powstające wskutek prowadzenia działalności przez daną linię biznesową oraz wykonuje następujące zadania:

• omawianie i podejmowanie decyzji dotyczących:
  • wprowadzania nowych produktów/instrumentów,
  • zasad zarządzania ryzykiem produktów/instrumentów, które są lub mają się znaleźć w ofercie linii biznesowych,
  • apetytu na ryzyko linii biznesowych, w tym limitów ryzyka określonych dla linii biznesowych,
  • zatwierdzania polityki ryzyka dla poszczególnych segmentów klientów,
  • segmentów klientów pożądanych z punktu widzenia oczekiwanej struktury portfela ryzyka,
  • priorytetów i kierunków zmian organizacji procesów i narzędzi oceny ryzyka;
  • modeli ryzyka
• wzajemna wymiana informacji o realizowanych i planowanych działaniach i projektach, w tym planach sprzedażowych i ich realizacji, kampaniach sprzedażowych, zmianach w modelach ryzyka itp.
• monitorowanie, na podstawie przedkładanych raportów i informacji:
  • jakości i efektywności portfeli linii biznesowych obciążonych ryzykiem,
  • ryzyka operacyjnego i innych rodzajów ryzyka niefinansowego,
  • jakości danych wykorzystywanych w procesach zarządzania ryzykiem,
  • wczesnych symptomów ryzyka oraz
  • uzgadnianie środków prewencyjnych lub naprawczych.

Ryzyko kredytowe

Organizując procesy zarządzania ryzykiem kredytowym Bank kieruje się zasadami i wymaganiami określonymi w uchwałach i rekomendacjach Komisji Nadzoru Finansowego (w szczególności Rekomendacji S i T) oraz w rozporządzeniu CRR/CRD IV, które dotyczą zarządzania ryzykiem kredytowym.

 

Narzędzia i miary

Ocena ryzyka kredytowego związanego z finansowaniem klientów Grupy przeprowadzana jest w oparciu o wspólne modele statystyczne stworzone na potrzeby stosowania metody AIRB (ang. Advanced Internal Rating-Based approach, czyli Metody zaawansowanych ratingów wewnętrznych), ujednolicone narzędzia i bazuje na wspólnych definicjach pojęć i parametrów stosowanych w procesie zarządzania i oceny ryzyka kredytowego. Bank dba o utrzymanie ich spójności na poziomie Grupy.

Grupa stosuje odrębne modele dla różnych segmentów klientów. Zasady jednoznacznego przyporządkowywania klientów do danego systemu są uregulowane w przepisach wewnętrznych Banku i spółek Grupy.

Zarówno Bank, jak i spółki Grupy, w procesie zarządzania ryzykiem kredytowym wykorzystują podstawowe miary ryzyka zdefiniowane w metodzie AIRB (default: niewykonanie zobowiązania):

• PD (ang. Probability of Default) – prawdopodobieństwo zdarzenia default (%)
• LGD (ang. Loss Given Default) – względna strata w przypadku zdarzenia default (%)
• EAD (ang. Exposure at Default) – ekspozycja w momencie wystąpienia zdarzenia default (kwota)
• EL (ang. Expected Loss) – oczekiwana strata w wyniku zdarzenia default (w ujęciu kwotowym), a także miary pokrewne, takie jak:
• RD (ang. Risk Density) – względna oczekiwana strata, stosunek EL do EAD (%)
• LAD (ang. Loss at Default) – oczekiwana strata w przypadku wystąpienia zdarzenia default (kwotowa wartość LGD).

W procesie decyzyjnym, na potrzeby raportowania oraz komunikacji z jednostkami biznesowymi parametry PD oraz EL są wyrażane w języku klas ratingowych, których definicje (tzw. Masterskala) są jednolite w całej Grupie Commerzbanku.

W procesie zarządzania ryzykiem kredytowym Bank przywiązuje dużą wagę do oceny ryzyka straty nieoczekiwanej. Oszacowania kapitału niezbędnego na pokrycie strat nieoczekiwanych wykonywane są przy założeniu poziomu ufności równego 99,91%. W tym celu Bank wykorzystuje miarę:

• RWA (ang. Risk Weighted Assets) – t.j. wartość aktywów ważonych ryzykiem, na podstawie której obliczany jest, w ramach metody AIRB, tzw. regulacyjny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka kredytowego (straty nieoczekiwanej).

W zarządzaniu ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie, dla różnych typów nieruchomości i rodzajów produktów, Grupa wykorzystuje wskaźnik LtV (ang. Loan to Value), określający relację kwoty kredytu do wartości rynkowej (lub bankowo-hipotecznej) nieruchomości stanowiącej jego zabezpieczenie.

Miara ta, ze względu na jej prostotę, jest powszechnie wykorzystywana w komunikacji z klientami oraz przy konstrukcji „siatek cenowych” dla produktów kredytowych.

Dodatkowym narzędziem oceny ryzyka kredytowego są testy warunków skrajnych, które uzupełniają pomiar ryzyka straty nieoczekiwanej metodą kredytowej wartości zagrożonej. Analizy wpływu warunków skrajnych na wartość kapitału ekonomicznego na pokrycie ryzyka kredytowego przeprowadzane są w cyklu kwartalnym.

Testy warunków skrajnych dla ryzyka kredytowego mają dwa niezależne wymiary analizowane zarówno oddzielnie, jak i łącznie:

• Analizę wrażliwości wskazań modelu ECVaR na założenia dotyczące zjawisk kredytowych
  (np. korelacja) – są to tzw. testy parametryczne.
• Analizę skrajnych wielkości strat kredytowych przy założeniu niekorzystnej sytuacji makroekonomicznej – są to tzw. testy makroekonomiczne, w których model ekonometryczny prognozuje wielkości parametrów wsadowych do modelu kapitału ekonomicznego (PD, LGD) na bazie założeń Głównego Ekonomisty odnośnie kształtowania się parametrów makroekonomicznych w przypadku scenariusza negatywnego rozwoju sytuacji gospodarczej. Parametry ryzyka skonstruowane według powyższego scenariusza są podstawą wyliczeń kapitału ekonomicznego zarówno przed, jak i po uwzględnieniu założeń testów parametrycznych.

Oprócz wymienionych wyżej narzędzi, stosowanych zarówno w obszarze korporacyjnego, jak i detalicznego ryzyka kredytowego w Grupie, stosowane są narzędzia specyficzne dla tych obszarów.

W obszarze korporacyjnego ryzyka kredytowego przy szacowaniu poziomu maksymalnego zaangażowania na klienta/grupę podmiotów powiązanych, Grupa korzysta z miar mitygujących ryzyko kredytowania:

• MBPZO (Maksymalny Bezpieczny Poziom Zaangażowania Ogółem), określający pułap zadłużenia finansowego podmiotu w instytucjach finansowych, wyliczony na podstawie stosowanej przez Bank metodologii, zatwierdzony przez właściwy organ decyzyjny Banku.
• LG (Limit Generalny), określający akceptowalny z punktu widzenia Grupy poziom obciążonego ryzykiem kredytowym zaangażowania finansowego na klienta/grupę podmiotów powiązanych, zatwierdzany przez właściwy organ decyzyjny Banku. LG obejmuje limit strukturyzowany oraz produkty udzielone poza limitem strukturyzowanym – uwzględniając ekspozycje zarówno Banku, jak i spółek Grupy.

W celu minimalizacji ryzyka kredytowego Grupa stosuje szeroki katalog zabezpieczeń produktów kredytowych umożliwiający również aktywne zarządzanie wymogiem kapitałowym. W ocenie jakości zabezpieczeń rzeczowych produktów obciążonych ryzykiem mBank i mLeasing stosują wskaźnik MRV (ang. Most Realistic Value), odzwierciedlający pesymistyczny wariant odzysku wierzytelności z zabezpieczenia w drodze wymuszonej sprzedaży.

Ponadto, w procesie decyzyjnym oraz dla potrzeb oceny dochodowości klienta w systemie CRM stosowany jest wskaźnik RAROC (ang. Return on Risk Adjusted Capital), tzn. zwrot na kapitale zaangażowanym w produkty klienta obarczone ryzykiem.

Konstrukcja miar w obszarze detalicznego ryzyka kredytowego odzwierciedla charakter tego segmentu klientów, a w przypadku miar portfelowych – wysoką granulację portfela kredytowego:

• DtI (ang. Debt-to-Income) – relacja miesięcznych obciążeń kredytowych do dochodu netto gospodarstwa domowego (wskaźnik stosowany dla klientów indywidualnych).
• DPD (ang. Days-Past-Due) – rodzina portfelowych miar ryzyka, opartych na okresie opóźnienia w spłacie (np. sztukowy/kwotowy udział w portfelu kontraktów z opóźnieniem w zakresie 31-90 dni).
• Wskaźniki typu „vintage”, pokazujące jakość określonych grup kredytów uruchomionych w w różnych fazach ich dojrzałości, według daty uruchomienia (np. kolejne kwartały), wybranych charakterystyk klienta itp.– wskaźniki te bazują na okresie DPD.
• RC LLP (ang. Risk Cost LLP) – koszt ryzyka dla (segmentu) portfela kredytowego tj. stosunek przyrostu odpisów i rezerw na straty kredytowe do salda pracującego portfela.
• Wskaźniki „roll-rates”, wykorzystywane do pomiaru migracji kontraktów pomiędzy różnymi przedziałami opóźnień (1-30, 31-60, 61-90 DPD etc.).

Strategia

Bankowość Korporacyjna i Inwestycyjna

W I półroczu 2015 nastąpiła aktualizacja Strategii zarządzania korporacyjnym ryzykiem kredytowym Grupy mBanku, powiązanej ze Strategią „Jednego Banku”. Głównym celem Grupy mBanku w obszarze korporacyjnego ryzyka kredytowego jest wykorzystanie potencjału synergii Grupy poprzez integrację oferty Banku i spółek Grupy w zakresie sprzedaży produktów obciążonych ryzykiem dla klientów Grupy mBanku, zacieśnienie współpracy w obszarze pomiaru i zarządzania ryzykiem kredytowym, bezpieczne określenie zintegrowanego poziomu apetytu na ryzyko. Postanowienia Strategii, są realizowane poprzez polityki branżowe, księgę limitowania ryzyka (limit book), zasady funkcjonowania procesu kredytowego, kompetencje decyzyjne, oraz szczegółowe procedury wewnętrzne stosowane zarówno w Banku, jak i w spółkach Grupy generujących ryzyko kredytowe. Implementacja jednolitych miar ryzyka i procesów kontroli ryzyka na poziomie Grupy odbywa się ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki działalności poszczególnych spółek Grupy. Bank dba by proces ten nie miał negatywnego wpływu na relacje z klientami.

Również w I półroczu 2015 roku w celu uporządkowania i ujednolicenia podejścia Grupy mBanku S.A. do finansowania komercyjnych nieruchomości przychodowych (CRE), została opracowana i zatwierdzona „Polityka kredytowa finansowania komercyjnych nieruchomości przychodowych przez Grupę mBanku S.A”. Ustalone zostało jednolite podejście do finansowania CRE, zarówno w mBanku, jak i spółkach Grupy mBanku w zakresie standardów obsługi i oceny ryzyka finansowania komercyjnych nieruchomości przychodowych. Wyznaczone zostały centra kompetencyjne w obszarze finansowania CRE w Grupie mBanku, co zapewniło jasny zakres odpowiedzialności. Określone zostały ramy dla bezpiecznego budowania portfela ekspozycji finansujących komercyjne nieruchomości przychodowe, poprzez zdefiniowanie preferowanego rynku dla akwizycji i wskazanie zalecanych warunków finansowania. Wprowadzona została jednolita definicja komercyjnych nieruchomości przychodowych i warunków transakcji finansujących ww. nieruchomości.

W maju 2015 r. KRK zatwierdził „Politykę mBanku SA finansowania klientów z sektora rolno–spożywczego (F&A)” wskazującą rodzaje ryzyka charakteryzujące sektor F&A, a także perspektywy rozwoju poszczególnych segmentów tego sektora, determinujące apetyt na ryzyko finansowania klientów F&A. Wprowadzone zasady finansowania umożliwią budowę bezpiecznego portfela kredytowego mBanku w sektorze rolno-spożywczym.

W II półroczu bank koncentrował się na wypracowaniu docelowego systemowego wdrożenia procesu dla sektora F&A. Nowy workflow umożliwia procesowanie, raportowanie oraz monitorowanie wniosków dedykowanych dla tej grupy klientów korporacyjnych.

Jednym z kluczowych priorytetów było dostosowanie struktury organizacyjnej w korporacyjnym procesie wycen nieruchomości do Rekomendacji S. Wdrożone rozwiązania obejmują nową listę dokumentów, kalkulator wycen wraz z możliwością porównania z rynkiem oraz nowe ścieżki decyzyjne uwzględniające istotne pozycje w rozumieniu definicji EKZH. Równolegle bank pracował nad dostosowaniem bazy nieruchomości do Rekomendacji J. Zespoły procesowe z obszaru detalicznego i korporacyjnego pracowały nad mapowaniem niezbędnych pól pod wymagania Rekomendacji J. Większość pól została zmapowana. Wdrożenie nowej bazy nieruchomości planowane jest w 2016r.

Bank opracował również kryteria identyfikujące podmioty ekonomicznie powiązane oraz zweryfikował pod tym kątem obecny portfel mBanku (zgodnie z CRR / Bazyleą III). Wdrożenie systemowe planowane jest w 2016r.

W celu lepszego zarządzania poziomem RWA, Bank podpisał umowę z BGK na program gwarancji COSME (następca programu BGK de minimis). Odpowiednie rozwiązania systemowo-legislacyjne zostały wdrożone pod koniec 2015r.

Zróżnicowane podejście do klientów korporacyjnych jest uzależnione od poziomu ryzyka klienta mierzonego wartością PD i stopniem koncentracji ryzyka kredytowego mierzonym wartością LAD ustalanych dla klienta lub grupy podmiotów powiązanych, z uwzględnieniem zaangażowania spółek Grupy.

System podejmowania decyzji kredytowych jest zgodny ze Strategią Zarządzania Korporacyjnym Ryzykiem Kredytowym oraz przyjętymi zasadami polityki ryzyka kredytowego. Poziom kompetencji decyzyjnych określony jest w postaci macierzy decyzyjnej. Na jej podstawie, w zależności od EL ratingu oraz łącznego zaangażowania wobec klienta/podmiotów powiązanych kapitałowo, ustalany jest szczebel organu decyzyjnego odpowiedzialnego za decyzję kredytową.

W mBanku funkcjonuje uproszczony tryb podejmowania decyzji kredytowych dla zdefiniowanej grupy klientów i transakcji, w szczególności dla transakcji procesowanych na szybkich ścieżkach kredytowych (tzw.FCP) zapewniając znacznie wyższą efektywność, przy zachowaniu wszystkich rygorów prawnych, wymogów nadzorczych oraz dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym.

Przebudowany proces obejmuje również etapowe wdrożenie mechanizmu kontroli anty-wyłudzeniowej. Efektem nowej strategii jest nie tylko nowa platforma workflow, ale także przełożona w praktykę strategia. ‘myślenie klientem’ obejmująca zoptymalizowaną dokumentację pozyskiwaną i dostarczaną klientowi oraz jej digitalizację w procesie kredytowym.Grupa aktywnie zarządza ryzykiem kredytowym mając na celu optymalizację poziomu zysku uwzględniającego koszt ponoszonego ryzyka. Analiza ryzyka występującego w funkcjonowaniu Grupy ma charakter ciągły. Wsparciem w zarządzaniu ryzykiem jest analiza struktury portfela kredytowego Grupy i wynikające z niej limity, zalecenia i rekomendacje dotyczące angażowania się Grupy w wybrane podmioty, sektory gospodarki i rynki geograficzne. Dla celów bieżącego zarządzania ryzykiem kredytowym i określenia ryzyka koncentracji, Bank kwartalnie dokonuje analizy portfelowej z wykorzystaniem macierzy sterującej uwzględniającej PD rating oraz LAD.

W celu ograniczenia ryzyka wynikającego z działalności kredytowo-gwarancyjnej, Bank dokonuje klasyfikacji i prowadzi monitoring produktów obciążonych ryzykiem kredytowym. W Grupie tworzone są odpisy aktualizujące i rezerwy celowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej. Bank dokonuje również kwartalnego monitoringu portfela kredytowego z uwzględnieniem analizy dynamiki zmian wielkości i segmentacji (branże) portfela kredytowego, ryzyka klienta (analiza PD rating), jakości zabezpieczenia ekspozycji kredytowych, skali zmian EL, Risk Density oraz ekspozycji w kategorii default.

W obszarze korporacyjnym, Grupa dąży do unikania koncentracji w branżach i sektorach, w których ryzyko kredytowe uznawane jest za zbyt wysokie. Przy określaniu akceptowalnego poziomu ryzyka, uwzględniana jest segmentacja rynku i limity koncentracji na branże. Stosując się do wydanej przez KNF Rekomendacji S, Bank wyodrębnił portfel ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, nie tylko w obszarze Bankowości Detalicznej, ale także Korporacyjnej. W zakresie zarządzania ryzykiem portfela ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie (EKZH), Bank koncentruje się na jak najlepszym ukształtowaniu struktury tego portfela pod względem jakości (ratingu), walut, regionów kraju, terminów zapadalności i rodzajów nieruchomości. Podstawowe zasady zarządzania ryzykiem EKZH w obszarze Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej, profil ryzyka, podział odpowiedzialności, zasady wyznaczania limitów wewnętrznych i zasady raportowania są określone w „Polityce Zarządzania Ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w mBanku S.A.”.

Grupa mBanku dąży do szerszego wykorzystania efektów synergii z Commerzbank w zakresie konsorcjalnego finansowania wybranych klientów Grupy. W przypadku koncernów międzynarodowych i niebankowych instytucji finansowych oraz największych korporacji, Grupa mBanku promuje innowacyjne produkty o niskiej konsumpcji kapitału, zwłaszcza produkty z zakresu bankowości inwestycyjnej (ECM, DCM, M&A), jak i bankowości transakcyjnej i obszaru rynków finansowych oraz aranżację konsorcjalnego finansowania dla wybranych klientów tzw. „big tickets”, co zapewni satysfakcjonujący poziom dochodowości i ograniczy ryzyko wysokiej koncentracji na pojedynczego klienta/grupy podmiotów powiązanych.

mBank promuje także alternatywne finansowanie względem kredytów bankowych poprzez organizację publicznych i niepublicznych programów oraz „club deal” emisji obligacji klientów posiadających stabilną kondycję finansową.

Bankowość Detaliczna

Działalność kredytowa w obszarze bankowości detalicznej pozostaje kluczowym segmentem modelu biznesowego Grupy, zarówno z punktu widzenia udziału w strukturze aktywów, jak i kontrybucji do wyniku finansowego.

Detaliczna oferta kredytowa Banku obejmuje szerokie spektrum produktów finansujących potrzeby osób fizycznych (OF) oraz mikrofirm (MF). Zakres i konstrukcja tej oferty wynika ze Strategii „Jednego Banku”, zgodnie z którą produkty kredytowe, w powiązaniu z nowoczesną platformą transakcyjną oraz produktami oszczędnościowymi i ubezpieczeniowymi, stwarzają klientowi możliwość zaspakajania wszelkich potrzeb finansowych w ramach Grupy.

Oprócz rynku polskiego, produkty kredytowe Bankowości Detalicznej oferowane są (od 2007 roku) za pośrednictwem oddziałów zagranicznych Banku (OZ) w Republice Czeskiej oraz na Słowacji, w ramach modelu bankowości internetowej, analogicznego do funkcjonującego w Polsce od 2000 roku. Udział portfela ekspozycji oddziałów zagranicznych stanowił na koniec 2015 roku (w ujęciu wartościowym) ponad 8% całego portfela detalicznego. Bank zachowuje spójność polityki zarządzania ryzykiem kredytowym między rynkami, a różnice w konkretnych regułach lub wartościach parametrów wynikają bądź ze specyfiki lokalnego rynku, bądź z innych założeń strategii biznesowych i są każdorazowo przedmiotem decyzji Komitetu Ryzyka Bankowości Detalicznej.

Z uwagi na wysoką granulację ekspozycji kredytowych (ponad 2 mln aktywnych kredytów) proces zarządzania ryzykiem kredytowym w obszarze detalicznym oparty jest na podejściu portfelowym. Jest to odzwierciedlone w statystycznym charakterze modeli oceny ryzyka, w tym modeli spełniających regulacyjne wymogi zaawansowanej metody wewnętrznych ratingów (AIRB). Parametry tej metody (PD, LGD, EL) wykorzystywane są w szerokim zakresie, zarówno w celu szacowania wymogów kapitałowych, jak i przy ustalaniu kryteriów akceptacyjnych, warunków transakcji oraz w obszarze raportowania ryzyka.

Ponadto zarządzanie ryzykiem kredytowym w obszarze detalicznym charakteryzuje się następującymi cechami:

• wysokim stopniem standaryzacji i automatyzacji procesu kredytowego, w tym procesu decyzyjnego, zarówno na etapie akwizycji, obsługi posprzedażowej, jak i windykacji,
• niskim (w porównaniu z bankowością korporacyjną) poziomem uznaniowości w procesie decyzyjnym (m.in. brakiem uznaniowych korekt oceny ratingowej klienta),
• dostosowaniem systemu kompetencji decyzyjnych do masowego charakteru akwizycji, w tym dopuszczeniem dla wybranych transakcji decyzji automatycznych,
• rozbudowanym systemem raportowania ryzyka, wykorzystującym portfelowe techniki analizy jakości ekspozycji kredytowych, w tym analizy koszykowe (vintage) oraz analizy przepływów ekspozycji pomiędzy pasmami opóźnień (roll-rates).

W ramach podejścia portfelowego poszczególne ekspozycje klasyfikowane są (niezależnie dla każdego rynku) do segmentu ML (produkty zabezpieczone hipotecznie) oraz NML (produkty niezabezpieczone lub posiadające inne zabezpieczenie). Dodatkowo, w ramach tych segmentów wyróżnione są kredyty dla osób fizycznych (ML OF, NML OF) oraz dla klientów firmowych (ML MF, NML MF). Segmentacja spełnia dwie zasadnicze funkcje:

• zapewnia właściwe przyporządkowanie metod oceny ryzyka (modeli, procedur, wymagań dokumentowych) do profilu ryzyka klienta, poziomu ekspozycji oraz wymogów biznesowych,
• definiuje homogeniczne podportfele transakcji, co pozwala na ocenę ich jakości w kontekście realizowanej marży przychodowej.

Głównym punktem odniesienia w procesie zarządzania ryzykiem kredytowym w obszarze detalicznym jest apetyt na ryzyko zdefiniowany w powiązaniu ze Strategią „Jednego Banku”, która zakłada:

• optymalizację struktury bilansu pod kątem dochodowości i finansowania, poprzez ograniczenie tempa wzrostu (niskomarżowych) portfeli kredytowych o długich terminach zapadalności, przy jednoczesnym wsparciu wzrostu (wysokomarżowych) kredytów krótkoterminowych,
• rozwój długoterminowych źródeł finansowania działalności kredytowej Grupy poprzez emisje listów zastawnych na bazie detalicznych kredytów hipotecznych.

Uwzględniając powyższe założenia, ogólna zasada stanowiąca podłoże strategii Grupy dotyczącej sprzedaży kredytów to adresowanie oferty do klientów posiadających ugruntowane relacje z Bankiem albo adresowanie jej do nowych klientów, dla których kredyt jest produktem otwierającym długoterminową relację charakteryzującą się wysokim poziomem transakcyjności. Tym samym w obszarze kredytów NML Bank będzie nadal koncentrował się na kredytowaniu klientów wewnętrznych, charakteryzujących się wysoką wiarygodnością kredytową, równolegle podejmując systematyczne działania w kierunku zwiększenia akwizycji klientów zewnętrznych.

Jedną z takich inicjatyw jest kredytowanie klientów w ramach wspólnego przedsięwzięcia mBanku oraz jednego z największych operatorów telekomunikacyjnych (projekt Orange Finanse). Ponadto Bank w coraz większym zakresie uczestniczy w finansowaniu klientów dokonujących zakupów za pośrednictwem Internetu. W celu redukcji ryzyka związanego z otwieraniem się na nowych klientów, w kształtowaniu polityki kredytowej Bank stosuje m. in. technikę testów kredytowych, a także intensywnie rozwija system prewencji przeciw-wyłudzeniowej.

W stosunku do kredytów długoterminowych (segment kredytów hipotecznych - ML) Bank utrzymuje konserwatywną politykę oceny wiarygodności i zdolności kredytowej kredytobiorców, kompensującą wyższe prawdopodobieństwo materializacji ryzyka systematycznego w okresie spłaty kredytu. Mając na uwadze m.in. obecne, historycznie najniższe poziomy stóp procentowych, Bank przykłada szczególną wagę do stosowania w ocenie zdolności kredytowej długookresowych szacunków stopy procentowej.

W przypadku kredytów hipotecznych dla osób fizycznych, w celu ograniczenia ryzyka związanego ze spadkiem wartości zabezpieczenia hipotecznego w stosunku do wartości ekspozycji kredytowej, Bank kieruje swoją ofertę kredytową głównie do klientów nabywających nieruchomości zlokalizowane w rejonach dużych aglomeracji miejskich.

Począwszy od 2015 roku Bank wprowadził kolejną redukcję maksymalnej wartości parametru LtV spełniającą docelowe wymogi przewidziane w Rekomendacji S dla roku 2017.

Zmiany te sprzyjają programowi współpracy mBanku z mBankiem Hipotecznym w kwestii udzielania kredytów hipotecznych dla osób fizycznych. Zgodnie z założeniami, portfel detalicznych kredytów hipotecznych mBanku Hipotecznego jest finansowany nowymi emisjami listów zastawnych.

W procesie zarządzania ryzykiem kredytowym Bank przykłada bardzo dużą wagę do komunikacji pomiędzy Pionem Zarządzania Ryzykiem oraz Pionem Bankowości Detalicznej. Funkcjonujący od 2010 roku Komitet Ryzyka Bankowości Detalicznej pełni rolę platformy podejmowania decyzji oraz dialogu pomiędzy obydwoma Pionami. Swoim zakresem od 2014 roku Komitet obejmuje nie tylko ryzyko kredytowe, ale również wszelkie ryzyka wtórne wynikające z podejmowania ryzyka kredytowego (ryzyko reputacyjne, prawne, operacyjne, jakości danych itp.).

 

Jakość portfela kredytowego

Na dzień 31 grudnia 2015 roku, wśród kredytów i pożyczek (brutto) udzielonych klientom, należności z utratą wartości spadły z poziomu 6,4% na koniec pierwszego półrocza, do poziomu 5,7%.

Rezerwa utworzona na należności od klientów zmalała z 2 790,8 mln zł na koniec grudnia 2014 roku do 2 975,9 mln zł na koniec grudnia 2015 roku i nastąpił również wzrost rezerwy na poniesione nieujawnione straty (Incurred but Not Identified - IBNI) z 242,4 mln zł do 247,2 mln zł w omawianym okresie.

Poziom pokrycia należności, które utraciły wartość rezerwami wzrósł z 51,9% na koniec 2014 roku, do 58,9% na koniec 2015 roku.

Do celów pomiaru utraty wartości, Bank stosuje parametry ryzyka kredytowego oparte na pochodzących z metodyki AIRB.Sposób rozpoznania wystąpienia przesłanki niewykonania zobowiązania (default) bazuje na wszelkich dostępnych danych kredytowych klienta i obejmuje wszystkie jego zobowiązania wobec Banku.

Na koniec grudnia 2015 roku kredyty i pożyczki (netto) od klientów wzrosły o prawie 2%, przy czym wzrost ten jest przede wszystkim efektem wzrostu zaangażowania dla korporacyjnych kredytów terminowych udzielonych średnim i małym klientom.Poniższe zestawienie przedstawia jakość portfela kredytowego Grupy mBanku na koniec grudnia 2015 roku w porównaniu z końcem czerwca 2015 roku i końcem grudnia 2014 roku.

 

Ryzyko rynkowe

Organizując procesy zarządzania ryzykiem rynkowym Bank kieruje się zasadami i wymaganiami określonymi w uchwałach oraz rekomendacjach Komisji Nadzoru Finansowego, które dotyczą zarządzania ryzykiem rynkowym, w szczególności Rekomendacjami A oraz I.

 

Narzędzia i miary

W prowadzonej działalności Bank jest narażony na ryzyko rynkowe, czyli ryzyko niekorzystnej dla Banku zmiany bieżącej wyceny instrumentów finansowych znajdujących się w portfelach Banku, następującej w wyniku zmian czynników ryzyka rynkowego - stóp procentowych, kursów walutowych, cen papierów wartościowych, zmienności implikowanych instrumentów opcyjnych oraz spread’ów kredytowych. Bank identyfikuje ryzyko rynkowe na pozycjach zaliczanych do księgi handlowej wycenianych do wartości godziwej (metodą wyceny bezpośredniej lub metodą wyceny z modelu), które może się zmaterializować w postaci strat mających swoje odzwierciedlenie w wyniku finansowym Banku. Ponadto, Bank przypisuje ryzyko rynkowe pozycjom księgi bankowej, niezależnie od zasad kalkulacji wyniku na tych pozycjach, stosowanych na potrzeby sprawozdawczości rachunkowej. W szczególności, w celu odwzorowania ryzyka stóp procentowych produktów obszaru bankowości detalicznej i korporacyjnej o nieokreślonym terminie przeszacowania odsetek lub o stopach administrowanych przez Bank, stosuje się modele tak zwanych portfeli replikujących. Od 2013 roku Bank dokonuje modelowania kapitału, co znajduje odwzorowanie w pomiarze ryzyka rynkowego na poziomie wewnętrznych struktur organizacyjnych Banku. Miary ryzyka rynkowego pozycji odsetkowych księgi bankowej są wyznaczane modelami wartości bieżącej (ang. NPV – Net Present Value). Kwantyfikacja ekspozycji na ryzyko rynkowe odbywa się przez pomiar wartości zagrożonej (ang. VaR - Value at Risk), a także wyznaczanie wartości testów warunków skrajnych.

Testy warunków skrajnych odzwierciedlają hipotetyczną zmianę bieżącej wyceny portfeli Banku, która nastąpiłaby wskutek wystąpienia tzw. scenariuszy stress testowych, czyli przyjęcia przez czynniki ryzyka wyszczególnionych skrajnych wartości w horyzoncie jednodniowym.

W testach warunków skrajnych wyodrębniony jest standardowy test warunków skrajnych wyznaczony dla standardowych czynników ryzyka: kursy wymiany walut, stopy procentowe, ceny akcji oraz ich zmienności, a także test warunków skrajnych, który obejmuje zmiany spread’ów kredytowych. W ten sposób określona została m.in. potrzeba pokrycia w analizach stres testowych niezależnego wpływu ryzyka bazowego (spread’u pomiędzy stopami obligacji rządowych oraz stopami IRS), na które wyeksponowany jest Bank z tytułu utrzymywania portfela obligacji Skarbu Państwa.

Wartość zagrożona mierzy potencjalną stratę wartości rynkowej (instrumentu finansowego, portfela, instytucji) taką, że prawdopodobieństwo jej osiągnięcia lub przekroczenia w zadanym horyzoncie czasowym jest równe zadanemu poziomowi tolerancji (ufności) przy założeniu utrzymywania niezmienionej struktury portfela przez określony okres czasu. W mBanku obliczana i limitowana jest jednodniowa wartość zagrożona przy 97,5% poziomie ufności. Ponadto, wartość zagrożona obliczana jest dla następujących czynników ryzyka: stopy procentowej, kursów wymiany walut i ich zmienności, cen akcji i ich zmienności oraz spreadów kredytowych. Dodatkowo, od września 2015 roku wprowadzona została jako miara obserwowana wartość zagrożona w niekorzystnych warunkach rynkowych. Jest to miara potencjalnej straty portfela w niekorzystnych warunkach rynkowych odbiegających od typowego zachowania rynku. Stressed VaR jest wariantem miary VaR w zadanych warunkach stresowych.

Ryzyko rynkowe, w szczególności ryzyko stóp procentowych księgi bankowej, jest kwantyfikowane również przez wyznaczanie wartości zagrożonego dochodu odsetkowego (ang. EaR - Earnings at Risk) dla portfela bankowego.

Bank ograniczył apetyt na ryzyko stopy procentowej w długich tenorach poprzez ustanowienie od lipca 2015 roku limitu BPV (+1bp) dla całkowitej ekspozycji Grupy mBanku na stopę procentową w tenorach powyżej 20 lat oraz powyżej 30 lat.

 

Strategia

Realizacja strategii zarządzania ryzykiem rynkowym polega na zarządzaniu pozycjami Banku w taki sposób, aby utrzymać profil ryzyka rynkowego w ramach zdefiniowanego przez Bank apetytu na ryzyko. Bank koncentruje się na spełnieniu potrzeb biznesowych klientów, przy jednoczesnym ograniczeniu obrotu handlowego instrumentami pochodnymi w zakresie walut, par walutowych, nominałów i tenorów transakcji, a także stosowaniu zasady braku otwartych pozycji towarowych.

Profil ryzyka rynkowego jest wypadkową celów strategicznych jednostek biznesowych, Komitetu odpowiedzialnego za kształtowanie struktury aktywów i pasywów Banku (Komitet ALCO) oraz limitów ekspozycji na ryzyko rynkowe ustanawianych przez Komitet Ryzyka Rynków Finansowych (KRF) na poziomie jednostek Banku, a także Zarząd Banku oraz Radę Nadzorczą w przypadku limitów na poziomie Grupy oraz jednostek Grupy. System limitów odzwierciedla w sposób ilościowy zdefiniowany apetyt na ryzyko.

Zarządzanie ryzykiem rynkowym zgodnie z wcześniej opisanymi ogólnymi zasadami zarządzania ryzykiem jest zorganizowane w ramach tzw. trzech linii obrony. Naczelną zasadą organizacji procesu zarządzania ryzykiem rynkowym jest oddzielenie funkcji monitoringu i kontroli ryzyka rynkowego od funkcji związanych z podejmowaniem i utrzymywaniem otwartych pozycji ryzyka rynkowego. Funkcje monitoringu i kontroli ryzyka rynkowego (przypisane do drugiej linii obrony) są realizowane przez Departament Ryzyka Rynków Finansowych (DRR) w obszarze zarządzania ryzykiem Banku, który jest nadzorowany przez Wiceprezesa Zarządu ds. Zarządzania Ryzykiem, podczas gdy operacyjne zarządzanie pozycjami ryzyka rynkowego (przypisane do pierwszej linii obrony) odbywa się w Departamencie Rynków Finansowych (DFM), w Biurze Maklerskim (BM) oraz w Departamencie Skarbu (DS), które podlegają Wiceprezesowi Zarządu Banku odpowiedzialnemu za obszar rynków finansowych oraz w Departamencie Emisji Papierów Dłużnych (DCM) i Departamencie Finansowania Strukturalnego i Mezzanine, które podlegają Wiceprezesowi Zarządu Banku ds. Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej. BM jest jednostką organizacyjną Banku, która została wyodrębniona ze struktur DFM i prowadzi działalność operacyjną, koncentrując swoją aktywność na instrumentach finansowych podlegających obrotowi na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW). Departament Emisji Papierów Dłużnych (DCM) jest jednostką organizacyjną odpowiedzialną za emisję instrumentów dłużnych oraz zarządzanie pozycjami nieskarbowych papierów dłużnych pozostających w księdze bankowej, natomiast pozycje inwestycyjne wrażliwe na czynniki ryzyka są zarządzane w Departamencie Finansowania Strukturalnego i Mezzanine (DFS). Ponadto, stosowana jest zasada organizacyjnego rozdzielenia zarządzania operacjami na portfelu bankowym (w skład którego wchodzą portfele Departamentu Skarbu, Departamentu Emisji Papierów Dłużnych oraz Departamentu Finansowania Strukturalnego i Mezzanine) i handlowym (obejmującemu portfele Departamentu Rynków Finansowych oraz Biura Maklerskiego). W celu ograniczenia ekspozycji na ryzyko rynkowe decyzjami Zarządu Banku (w odniesieniu do portfela Banku) oraz Komitetu Ryzyka Rynków Finansowych działającego w ramach Forum Ryzyka i Biznesu (w odniesieniu do portfeli jednostek biznesowych) ustanawiane są limity VaR, limity dotyczące wyników testów warunków skrajnych oraz limity (mające charakter liczb kontrolnych) dotyczące wielkości niedopasowania terminów przeszacowania. Limity te kaskadowane są na niższe poziomy zgodnie z zasadami zarządzania określonymi rodzajami ryzyka rynkowego oraz wewnętrznymi procedurami obowiązującymi w jednostkach front-office i dedykowanymi poszczególnym portfelom lub pozycjom ryzyka. Służy to świadomemu kształtowaniu pożądanej struktury ryzyka rynkowego i dopuszczalnego poziomu ekspozycji na dany rodzaj ryzyka rynkowego.

W I kwartale 2015 roku Bank sfinalizował proces przeglądu Strategii Zarządzania Ryzykiem Rynkowym Grupy mBanku S.A., której modyfikacja została przyjęta w przez Zarząd Banku w dniu 10 marca 2015 roku, a następnie pozytywnie zaopiniowana przez Komisję Ryzyka Rady Nadzorczej oraz finalnie zaaprobowana przez Radę Nadzorczą w dniu 30 marca 2015 roku.

 

Pomiar ryzyka Banku

Wartość zagrożona

W 2015 roku ryzyko rynkowe Banku mierzone wartością zagrożoną VaR (w horyzoncie jednodniowym, na poziomie ufności 97,5%) utrzymywało się na umiarkowanym poziomie w relacji do limitów VaR. Średnie wykorzystanie limitów wartości zagrożonej dla portfela Departamentu Rynków Finansowych (DFM), składającego się głównie z pozycji portfela handlowego wyniosło 41% (2,3 mln zł), dla portfela Biura Maklerskiego (BM) 13% (0,2 mln zł), natomiast dla portfela Departamentu Skarbu (DS), którego pozycje są klasyfikowane wyłącznie do portfela bankowego wyniosło 64% (27,0 mln) portfela bez modelowania kapitału oraz 56% (23,5 mln zł) w przypadku portfela z modelowaniem kapitału. Limit wartości zagrożonej dla pozycji Departamentu Emisji Papierów Dłużnych (DCM) średnio wykorzystany został w 18% (0,4 mln PLN). Limit wartości zagrożonej pozycji Departamentu Finansowania Strukturalnego i Mezzanine (DFS) w akcjach notowanych na GPW był wykorzystany średnio w 57% (5,1 mln zł). W 2015 roku na wysokość wartości zagrożonej (VaR) portfela Banku miały wpływ w przeważającej mierze portfele instrumentów wrażliwych na stopę procentową oraz na wyodrębniony spread kredytowy – portfele skarbowych papierów dłużnych zarządzane przez DS na księdze bankowej oraz zarządzane przez DFM na pozycjach księgi handlowej łącznie z pozycjami wynikającymi z transakcji wymiany stóp procentowych. Drugim pod względem istotności wpływu na profil ryzyka Banku był portfel akcji DFS, w którym istotnym czynnikiem ryzyka był kurs akcji PZU, w związku z utrzymywaniem istotnej pozycji inwestycyjnej w akcjach tej spółki. Pozycja ta została zlikwidowana poprzez sprzedaż akcji PZU. Portfele DFM instrumentów wrażliwych na zmiany kursów walutowych, takich jak transakcje wymiany walut oraz opcje walutowe, a także ekspozycja portfeli BM na ryzyko cen akcji oraz na ryzyko zmienności implikowanych opcji giełdowych obracanych na GPW miały relatywnie mniejszy wpływ na profil ryzyka Banku.

W poniższych tabelach przedstawione zostały statystyki poziomów miar wartości zagrożonej za 2015 roku dla portfela mBanku:

Kształtowanie powyżej opisanych miar dla mBanku w 2015 roku przedstawione zostało na poniższym wykresie (mln zł):

Wartość zagrożona w niekorzystnych warunkach

Od września 2015 roku wprowadzona została nowa miara wartości zagrożonej w niekorzystnych warunkach (jest to miara obserwowana). Poniższa tabela przedstawia statystyki tej miary dla mBanku za ostatni kwartał 2015 roku:

Testy warunków skrajnych

Poniższa tabela przedstawia wykorzystanie testów warunków skrajnych w 2015 roku:

Średnie wykorzystanie limitów na wyniki testów warunków skrajnych dla Banku wyniosło w 2015 roku 60% (796,4 mln zł) dla portfela bez modelowania kapitału. Średnie wykorzystanie limitów na wyniki testów warunków skrajnych w 2015 roku wyniosło na portfelu DS bez modelowania kapitału 68% (643,4 mln zł), w przypadku z modelowaniem kapitału odpowiednio 65% (615,0 mln zł). Z kolei na portfelu DFM średnie wykorzystanie limitu wyniosło 37% (93,2 mln zł), a na portfelu BM 12% (1,0 mln zł), na portfelu DCM 59% (35,9 mln PLN), a na portfelu DFS 58% (28,9 mln PLN). Największą część prezentowanych wyników testów warunków skrajnych stanowi wartość testu z tytułu zmiany spreadu kredytowego dla portfeli obligacji skarbowych, ponieważ w scenariuszach stresowych uwzględniony został przeciętnie wzrost stóp procentowych o 100 punktów bazowych.

 

Ryzyko stopy procentowej portfela bankowego

W 2015 roku poziom ryzyka stopy procentowej portfela bankowego, mierzony wartością EaR - potencjalnym spadkiem dochodu odsetkowego w okresie 12 miesięcy, który nastąpiłby przy założeniu zmiany rynkowych stóp procentowych o 100 punktów bazowych w niekorzystnym kierunku (równoległe przesunięcie krzywej o 100 punktów bazowych) i przy założeniu utrzymywania niezmienionego portfela w tym okresie kształtował się na poziomie wartości zaprezentowanym w poniższej tabeli:

 

Pomiar ryzyka rynkowego Grupy

Zasadnicze źródło ryzyka rynkowego Grupy stanowią pozycje zajmowane przez Bank. Poniższa tabela przedstawia statystyki poziomów miar wartości zagrożonej (przy poziomie ufności 97,5% dla jednodniowego okresu utrzymywania pozycji) Grupy mBanku w 2015 roku dla poszczególnych podmiotów należących do Grupy, w których zidentyfikowano pozycje ryzyka rynkowego (tj. portfeli mBanku, mBanku Hipotecznego, mLeasingu, Domu Maklerskiego mBanku) oraz w rozbiciu na wartości zagrożone odpowiadające poszczególnym głównym rodzajom ryzyka – ryzyka stóp procentowych (VaR IR), ryzyka kursów walutowych (VaR FX), ryzyka cen akcji/wartości indeksów (VaR EQ) oraz ryzyka spreadu kredytowego (VaR CS).

Statystyki wartości miar VaR na koniec 2015 roku prezentowane są w poniższej tabeli:

Dla porównania wartość zagrożona VaR na koniec roku 2014 na poziomie Grupy mBanku wyniosła 33 513 tys. zł, w tym dla mBanku – 33 393 tys. zł, dla mBanku Hipotecznego – 53 tys. zł, dla mLeasingu – 424 tys. zł oraz dla Domu Maklerskiego mBanku – 112 tys. zł.

Kształtowanie powyżej opisanych miar dla Grupy mBanku w 2015 roku przedstawione zostało na poniższym wykresie (mln zł):

 

Ryzyko płynności

Organizując procesy zarządzania ryzykiem płynności Bank kieruje się zasadami i wymaganiami określonymi w Uchwale KNF Nr 258/2011 z dnia 4 października 2011 roku, Uchwale KNF nr 386/2008 z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie ustalenia norm płynności wiążących banki oraz najlepszymi praktykami w tym zakresie, w tym w szczególności rekomendacjami KNF dotyczącymi zarządzania ryzykiem płynności (rekomendacja P).

 

Narzędzia i miary

W prowadzonej działalności Bank jest narażony na ryzyko płynności, czyli ryzyko niemożności zrealizowania, na dogodnych dla Banku warunkach i po rozsądnej cenie, zobowiązań płatniczych wynikających z posiadanych przez Bank pozycji bilansowych i pozabilansowych.

Ryzyko płynności, w kontekście jego źródeł, może być wynikiem czynników wewnętrznych (ryzyko reputacyjne skutkujące np. nadmiernym wycofywaniem środków przez klientów Banku, materializowanie się ryzyka kredytowego) i zewnętrznych (zawirowania i kryzysy na rynkach finansowych, ryzyko kraju, zawirowania w funkcjonowaniu systemów rozliczeniowych).

W tym celu określony jest w Banku zestaw miar ryzyka płynności, a także system limitów oraz wartości kontrolnych mających na celu zabezpieczenie płynności Banku na wypadek zaistnienia niekorzystnych warunków o charakterze wewnętrznym lub zewnętrznym. Niezależny pomiar, monitorowanie i kontrola ryzyka płynności jest realizowana przez Departament Ryzyka Rynków Finansowych z częstotliwością dzienną. Głównymi miarami wykorzystywanymi na potrzeby zarządzania ryzykiem płynności w Banku są miary ANL (ang. Available Net Liquidity) oraz miary regulacyjne (M1, M2, M3, M4), a także w celach analitycznych miary LCR i NSFR. Miara ANL odzwierciedla prognozowaną lukę niedopasowania przyszłych przepływów pieniężnych z tytułu pozycji aktywów, pasywów oraz zobowiązań pozabilansowych Banku, a tym samym obrazuje potencjalne ryzyko braku możliwości realizacji swoich zobowiązań w określonym horyzoncie czasowym i przyjętym scenariuszu. Projekcje przepływów zgodnie z metodologią ANL, uwzględniają wystąpienie scenariuszy kryzysowych obejmujących m.in. nadmierne wycofywanie środków przez klientów Banku oraz brak możliwości upłynnienia części aktywów na skutek kryzysu zewnętrznego.

W celu wsparcia procesu zarządzania ryzykiem płynności w 2015 roku został wypracowany system wskaźników wczesnego ostrzegania (EWI). Składa się on ze wskaźników monitorujących poziom wykorzystania limitów regulacyjnych i wewnętrznych oraz dodatkowo wskaźników monitorujących istotne zmiany czynników rynkowych, a także zmiany struktury bilansu Banku.

W październiku 2015r. zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE)2015/61 z dnia 10 października 2014r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013, jednak w związku z oczekiwaniem na publikację nowego, ostatecznego standardu sprawozdawczego dotyczącego raportowania współczynnika LCR, Bank raportuje do NBP według dotychczasowych standardów. W zakresie NSFR przeprowadzone zostały zmiany dostosowujące do wytycznych określonych w dokumencie BIS Basel III: the net stable funding.

 

Strategia

Realizacja strategii zapewnienia płynności polega na aktywnym zarządzaniu strukturą bilansu, przyszłych przepływów pieniężnych oraz utrzymywaniu odpowiedniego bufora rezerw płynnościowych adekwatnego do potrzeb płynnościowych, wynikających z aktywności Banku i aktualnej sytuacji rynkowej jak również potrzeb finansowych spółek zależnych Grupy.

Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku jest realizowane na dwóch poziomach: strategicznym, realizowanym przez odpowiednie Komitety Banku oraz operacyjnym, realizowanym przez Departament Skarbu.

Limitowaniu ryzyka płynności podlegają miary nadzorcze oraz miary wewnętrzne.

Do pierwszej kategorii należą określone przez Komisję Nadzoru Finansowego cztery miary płynnościowe: M1, M2, M3 oraz M4. Natomiast wskaźniki płynnościowe wymagane regulacjami CRD IV/CRR: LCR (Liquidity Coverage Ratio) i NSFR (Net Stable Funding Ratio) podlegają monitorowaniu, a LCR dodatkowo raportowaniu do NBP.

System limitów wewnętrznych ryzyka płynności bazuje przede wszystkim na określeniu dopuszczalnych poziomów luki niedopasowania w terminach miary ANL Stress w warunkach kryzysowych, w poszczególnych horyzontach czasowych oraz dla różnych profili ryzyka płynności (w przeliczeniu na zł dla wszystkich walut łącznie) oraz dla poszczególnych walut obcych. Dodatkowo w Banku zostały wypracowane i są implementowane nowe scenariusze testów warunków skrajnych ryzyka płynności dostosowane do wymagań znowelizowanej Rekomendacji P.

W Banku zostało wprowadzone scentralizowane podejście do zarządzania finansowaniem Grupy w celu zwiększenia efektywności wykorzystywanych zasobów płynnościowych. Zgodnie z jego zasadami mBank Hipoteczny pozyskuje dodatkowe środki na rynku przez emisję listów zastawnych oraz z mBanku, podczas gdy mLeasing i inne spółki zależne pozyskują środki finansowe niemal wyłącznie z mBanku. Finansowanie spółek zależnych odbywa się za pośrednictwem DS.

Scentralizowane podejście do finansowania spółek Grupy umożliwia lepsze dopasowanie terminowe finansowania oraz jednolite traktowanie poszczególnych spółek w ramach ujednoliconego systemu stawek transakcyjnych.

W I kwartale 2015 roku Bank sfinalizował proces przeglądu Strategii Zarządzania Ryzykiem Płynności Grupy mBanku, której modyfikacja została przyjęta w przez Zarząd Banku w dniu 10 marca 2015 roku, a następnie pozytywnie zaopiniowana przez Komisje Ryzyka Rady Nadzorczej oraz finalnie zaaprobowana przez Radę Nadzorczą w dniu 30 marca 2015 roku.

W Banku istnieje Plan Awaryjny na wypadek zagrożenia utraty płynności finansowej, w którym zdefiniowana jest strategia i tryb postępowania w przypadku wystąpienia sytuacji związanej z zagrożeniem utraty płynności przez Grupę mBanku w celu neutralizacji tego zagrożenia. W dokumencie tym określa się podział odpowiedzialności za monitorowanie, identyfikację zagrożeń, oraz działania podczas trwania sytuacji awaryjnej. Plan jest testowany w odstępie rocznym. W roku 2015 został przeprowadzony test Planu Awaryjnego. W zakresie przeprowadzonych działań przetestowano funkcjonowanie procesu oraz pozyskiwanie środków finansowych.

Od początku marca 2015 roku wprowadzony został limit na wolumen finansowania w walutach obcych poprzez transakcje FX-Swap i CIRS dla mBanku, który ustala akceptowany przez Bank poziom apetytu na ryzyko w tym zakresie. Dodatkowo, limit ten dekomponowany jest na osobne limity dla transakcji CIRS i FX-Swap oraz limity dla finansowania EUR i CHF. Struktura tych limitów odzwierciedla preferencje Banku do finansowania się w tych walutach poprzez transakcje o długim terminie zapadalności.

Ponadto w drugim półroczu 2015 roku pojawił się projekt ustawy dotyczącej przewalutowania kredytów mieszkaniowych denominowanych w walutach obcych. W wyniku tego zdarzenia Bank dokonał zmian w strategii zarządzania ryzykiem płynności do momentu, kiedy zapadną ostateczne rozstrzygnięcia w tej kwestii. Została podjęta decyzja o rezygnacji z zawierania długoterminowych transakcji typu swap na rzecz transakcji krótkoterminowych. Strategia taka pozwala na większą elastyczność w zarządzaniu płynnością oraz minimalizuje straty ponoszone przez Bank w wyniku zamykania długoterminowych transakcji swap w przypadku przewalutowania kredytów. Przyjęta strategia wiąże się z zwiększonym ryzykiem koncentracji transakcji krótkoterminowych i ich częstszym odnawianiem. W tym celu zostało wprowadzone monitorowanie koncentracji w transakcjach fx-swap z terminem do 12 miesięcy wraz z liczbami kontrolnymi MAT na koncentrację w poszczególnych terminach. Dodatkowo wymóg utrzymywanych Rezerw Płynności został powiększony o komponent pokrywający zwiększone zapotrzebowanie na depozyty zabezpieczające wynikające z niekorzystnych zmian czynników rynkowych wpływających na wycenę transakcji fx-swap i CIRS.

 

Pomiar ryzyka płynności mBanku

W 2015 roku płynność Banku kształtowała się na bezpiecznym poziomie, co było odzwierciedlone w wysokiej kwocie nadwyżki środków płynnych nad zobowiązaniami krótkoterminowymi w terminach miary ANL Stress oraz w poziomach miar regulacyjnych.

Niedopasowanie luki ANL Stress w terminach do 1 miesiąca oraz do 1 roku w ciągu 2015 roku oraz miar regulacyjnych M1, M2, M3, M4 oraz LCR przedstawia poniższa tabela:

 

 

Pomiar ryzyka płynności Grupy

 

W pomiarze ryzyka płynności na poziomie Grupy uwzględnione są mBank Hipoteczny, mLeasing i od 1 sierpnia 2014 roku Dom Maklerski mBanku. Bank monitoruje poziom ryzyka płynności w tych spółkach w terminach miary ANL Stress, tak aby móc zabezpieczyć poziom płynności także na poziomie Grupy, w sytuacji wystąpienia zdarzeń niekorzystnych (kryzysowych).

Płynność Grupy w 2015 roku kształtowała się na bezpiecznym poziomie, co było odzwierciedlone w wysokiej kwocie nadwyżki środków płynnych nad zobowiązaniami krótkoterminowymi w terminach miary ANL Stress kalkulowanych na poziomie Grupy.

Niedopasowanie luki ANL Stress w terminach do 1M oraz do 1 roku na poziomie Grupy przedstawia poniższa tabela:

 

Ryzyko operacyjne

Organizując proces zarządzania ryzykiem operacyjnym, Bank kieruje się zasadami i wymaganiami zawartymi w Uchwale KNF Nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 oraz Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013r. Wspomniane uchwały, a także rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego (w tym zwłaszcza Rekomendacja M, H oraz D) stanowią punkt wyjścia dla przygotowania ram systemu kontroli i zarządzania ryzykiem operacyjnym w Grupie mBanku.

 

Narzędzia i miary

Przez ryzyko operacyjne Bank rozumie możliwość poniesienia straty, wynikającą z nieadekwatnych lub wadliwych wewnętrznych procesów, systemów, błędów lub działań podjętych przez pracownika Banku oraz ze zdarzeń zewnętrznych. W szczególności ryzyko operacyjne uwzględnia ryzyko prawne.

Ryzyko operacyjne towarzyszy wszystkim procesom w bankach (nieadekwatne lub wadliwe wewnętrzne procesy, systemy, błędy ludzkie oraz zdarzenia zewnętrzne), a jego skutki mogą być bardzo dotkliwe. Charakteryzuje się asymetrycznym rozkładem strat – pod względem ilości przeważają straty o niewielkiej wartości. Duże straty występują rzadko, jednakże wielkość takiej straty może przewyższyć sumę pozostałych strat operacyjnych w danym okresie raportowym.

Bank w celu skutecznego zarządzania ryzykiem operacyjnym (identyfikacja, monitorowanie, pomiar, ocenę, raportowanie, a także redukcję, unikanie, transfer lub akceptację ryzyka operacyjnego) stosuje metody oraz narzędzia ilościowe i jakościowe. Narzędzia stosowane przez Bank zmierzają do ukierunkowanego na przyczynę zarządzania ryzykiem operacyjnym.

Podstawowym narzędziem jakościowym jest samoocena systemu kontroli wewnętrznej wykonywana przez jednostki organizacyjne Banku. Bank właśnie zakończył wdrożenie procesu Samooceny Efektywności Zarządzania Ryzykiem, który zastąpił funkcjonujące wcześniej ankiety Samooceny Ryzyka oraz proces kontroli funkcjonalnych. W ramach Samooceny Efektywności Zarządzania Ryzykiem oceniane są kluczowe ryzyka operacyjne oraz mechanizmy kontrolne służące mitygowaniu tych ryzyk, a następnie, dla zidentyfikowanych słabości, definiowane są plany naprawcze. Proces będzie powtarzany cyklicznie, raz w roku, a jego wyniki są akceptowane przez Zarząd Banku, a następnie prezentowane na Komisji ds. Ryzyka oraz Komisji ds. Audytu Rady Nadzorczej. W 4 kwartale 2015 roku Bank rozpoczął wdrożenie procesu Samooceny Efektywności Zarządzania Ryzykiem w spółkach Grupy mBank.

Kolejnym narzędziem są kluczowe czynniki ryzyka KRI umożliwiające identyfikację i ocenę w poszczególnych obszarach działania Banku czynników ryzyka operacyjnego, które mają bieżący wpływ na poziom tego ryzyka w tych obszarach i w związku z tym również w całym Banku.

Bank przygotowuje także Analizy Scenariuszowe, które opisują ryzyka związane z występowaniem rzadkich, ale potencjalnie bardzo poważnych w skutkach zdarzeń ryzyka operacyjnego. Do ilościowych narzędzi metodologii ryzyka operacyjnego należy przede wszystkim zbieranie danych o zdarzeniach i efektach operacyjnych. Przy zastosowaniu, dostępnej w ramach Grupy mBanku bazy danych, dane o stratach wynikających z ryzyka operacyjnego są ewidencjonowane z ukierunkowaniem na przyczynę ich powstania. Analiza zaewidencjonowanych danych odbywa się w Departamencie Zarządzania Zintegrowanym Ryzykiem i Kapitałem oraz w jednostkach organizacyjnych, co umożliwia tym jednostkom organizacyjnym bieżącą analizę ich profilu ryzyka.

Zaimplementowanie elementów jakościowych i kompleksowego zbierania danych o stratach operacyjnych jest wymagane zarówno dla metody standardowej, jak i dla metody zaawansowanego pomiaru (AMA), dla kalkulacji kapitału regulacyjnego zgodnie z wymaganiami Nowej Umowy Kapitałowej oraz w celu wypełnienia odpowiednich wymagań Filaru II.

 

Strategia

Organizacja systemu kontroli i zarządzania ryzykiem operacyjnym ma na celu umożliwienie efektywnej kontroli oraz zarządzania ryzykiem operacyjnym na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej Banku. Struktura kontroli i zarządzania ryzykiem operacyjnym obejmuje w szczególności rolę Zarządu Banku, Forum Biznesu i Ryzyka, Wiceprezesa Zarządu ds. Zarządzania Ryzykiem, Departamentu Zarządzania Zintegrowanym Ryzykiem i Kapitałem, a także zadania osób zarządzających ryzykiem operacyjnym w poszczególnych jednostkach organizacyjnych i obszarach biznesowych Banku. Przygotowanie i koordynacja procesu kontroli i zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku są skupione w centralnej funkcji kontroli ryzyka operacyjnego, podczas gdy zarządzanie ryzykiem operacyjnym odbywa się w każdej jednostce organizacyjnej mBanku i w każdej ze spółek Grupy. Polega ono na identyfikacji i monitorowaniu ryzyka operacyjnego oraz podejmowaniu działań służących jego unikaniu, ograniczaniu lub jego transferze.

Nadzór nad całością procesu kontroli ryzyka operacyjnego sprawuje Rada Nadzorcza Banku poprzez Komisję ds. Ryzyka.

Pobierz pdf:

• Zarządzanie ryzykiem

Pobierz plik xls:

• Zarządzanie ryzykiem
  

 

Adekwatność kapitałowa

 

Jedno z głównych zadań zarządzania bilansem Banku polega na zapewnieniu odpowiedniego poziomu kapitału. Zarząd Banku zapewnia spójność procesu zarządzania kapitałem i ryzykiem poprzez system strategii, polityk, procedur oraz limitów dotyczących zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, które stanowią architekturę funkcjonującego procesu ICAAP. Ponadto, zgodnie z obowiązująca w mBanku Polityką Zarządzania Kapitałem, Bank utrzymuje optymalny poziom i strukturę funduszy własnych, zapewniając utrzymanie współczynnika wypłacalności na poziomie wyższym niż ustawowe minimum, przy jednoczesnym zabezpieczeniu wszystkich istotnych rodzajów ryzyka zidentyfikowanych w działalności Banku i ich kluczowych koncentracji wynikających z przyjętej strategii biznesowej. W procesie ich oceny ustalany jest odpowiedni zapas kapitału na pokrycie ewentualnej straty wynikającej z potencjalnej materializacji wybranych czynników ryzyka, dotyczących istniejących portfeli oraz planowanej działalności. Uwzględniane są także nowe wymagania regulacyjne, jak również potencjalne niekorzystne zmiany makroekonomiczne.

 

Polityka zarządzania kapitałem w Banku opiera się na dwóch podstawowych filarach:

• Utrzymaniu optymalnego poziomu i struktury funduszy własnych, przy wykorzystaniu dostępnych metod i środków (zatrzymanie zysku netto, emisja akcji, emisje obligacji podporządkowanych, itd.).
• Efektywnym wykorzystaniu istniejącego kapitału m.in. poprzez zastosowanie systemu mierników efektywności wykorzystania kapitału, ograniczenie działalności nie przynoszącej oczekiwanej stopy zwrotu oraz rozwój produktów o niższej absorpcji kapitału.

Na poziom współczynników kapitałowych Grupy Kapitałowej mBanku w 2015 roku miały wpływ następujące czynniki:

• zaliczenie do funduszy własnych kwoty 750 mln zł, stanowiącej zobowiązanie podporządkowane Grupy z tytułu przeprowadzonej w dniu 17 grudnia 2014 r. emisji obligacji podporządkowanych, na podstawie zgody Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 8 stycznia 2015 roku;
• wcześniejsza spłata częściowo zaliczanej do kapitału Tier II pożyczki podporządkowanej na podstawie zgody Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 8 stycznia 2015 roku (pożyczka udzielona 24 czerwca 2008 r. w kwocie nominalnej 90 mln CHF);
• zaliczenie do kapitału podstawowego Tier I zysku netto Grupy mBanku za 2014 r., pomniejszonego o wszelkie przewidywane obciążenia;
• zaliczenie do kapitału podstawowego Tier I zweryfikowanego zysku netto Grupy mBanku za I półrocze 2015, pomniejszonego o wszelkie przewidywane obciążenia, na podstawie zgody KNF z dnia 20 października 2015 r.;
• objęcie konsolidacją ostrożnościową spółki zależnej Aspiro od marca 2015 r., spółki Tele-Tech Investment Sp. z o. o. od lipca 2015 r. oraz mWealth Management od grudnia 2015 r.;
• uwzględnienie w kalkulacji funduszy własnych niezrealizowanych zysków wycenianych według wartości godziwej w wysokości 40% ich wartości zgodnie z rekomendacjami KNF;
• rozszerzenie stosowania zaawansowanej metody wewnętrznych ratingów do kalkulacji wymogu z tytułu ryzyka kredytowego i kredytowego kontrahenta w związku z otrzymanymi w pierwszym półroczu 2015 roku zgodami KNF i BaFin (Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht, Federalny Urząd Nadzoru Finansowego) dla ekspozycji Banku wobec banków komercyjnych oraz detalicznych ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie (mikrofirmy);
• zmiany i rekalibracje modeli wewnętrznych AIRB;
• rozwój działalności biznesowej Grupy mBanku.

Dodatkowo, mBank w ujęciu jednostkowym i skonsolidowanym, w wyniku przeprowadzanej przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego oceny ryzyka w ramach procesu przeglądu i oceny nadzorczej, w szczególności oceny ryzyka związanego z portfelem walutowych kredytów hipotecznych dla gospodarstw domowych, otrzymał indywidualne zalecenie aby utrzymywać fundusze własne na pokrycie dodatkowego wymogu kapitałowego na poziomie 4,39 p.p. w celu zabezpieczenia tego ryzyka (3,29 p.p. – na poziomie kapitału Tier I).

Wysoki poziom dodatkowego wymogu kapitałowego wynikał z zastosowanej przez KNF jednej wspólnej dla wszystkich banków w Polsce metodyki, która nie uwzględnia specyfiki banków, które, tak jak mBank, stosują modele wewnętrzne do kalkulacji wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego, zaakceptowane przez Regulatora. Metodyka ta zakłada wspólny dla wszystkich banków punkt wyjścia do ustalenia dodatkowego wymogu kapitałowego, polegający na zastosowaniu wagi ryzyka dla metody standardowej (100%) bez względu na wskazania modeli wewnętrznych. W efekcie, ponad połowa wyznaczonego przez KNF dodatkowego wymogu kapitałowego dla mBanku wynika z „dorównania” wymogu kapitałowego do wymogu wynikającego z zastosowania metody standardowej.

Bank spełnia zalecenie KNF, współczynniki kapitałowe w ujęciu jednostkowym i skonsolidowanym znajdowały się powyżej wartości docelowych, tj. odpowiednio 16,39% na poziomie funduszy własnych oraz 12,29% na poziomie kapitału Tier 1.

Dla Banku w ujęciu jednostkowym łączny współczynnik kapitałowy na dzień 31 grudnia 2015 wynosił 20,18%, a współczynnik kapitału podstawowego Tier I wynosił 16,70%.

Dla Grupy mBanku skonsolidowany łączny współczynnik kapitałowy na dzień 31 grudnia 2015 wynosił 17,25%, a skonsolidowany współczynnik kapitału podstawowego Tier I wynosił 14,29%.

 

Testy warunków skrajnych

Zintegrowane testy warunków skrajnych są przeprowadzane przy założeniu scenariusza niekorzystnych warunków makroekonomicznych, które mogą negatywnie wpłynąć na sytuację finansową Banku w horyzoncie co najmniej dwóch pełnych lat kalendarzowych (dla ryzyka płynności w horyzoncie rocznym). Scenariusz ryzyka, tj. najbardziej prawdopodobny (w horyzoncie co najmniej dwóch pełnych lat kalendarzowych) scenariusz negatywnych odchyleń od scenariusza bazowego, wyrażony za pomocą wskaźników makroekonomicznych i finansowych jest wspólny dla wszystkich rodzajów ryzyka, stosowany na poziomie Grupy i zgodny z odpowiednim scenariuszem przyjętym przez podmiot konsolidujący.

Ponadto dla Grupy i Banku przeprowadzane są tzw. odwrócone testy warunków skrajnych, których celem jest identyfikacja zdarzeń mogących spowodować zagrożenie dla kontynuacji funkcjonowania Grupy i Banku.

Grupa i Bank uczestniczą w przeprowadzanych przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF), regulacyjnych testach warunków skrajnych, w celu określenia wpływu zakładanych makroekonomicznych scenariuszy w warunkach skrajnych na bilans oraz rachunek zysków i strat Grupy, jak również na zewnętrzne normy ostrożnościowe.